Wyzwania polskiej transformacji. Czy osiągnięcie celów klimatycznych jest możliwe?

Instytut Finansów zorganizował debatę na temat polskiego rynku energii i transformacji energetycznej. Inspiracją do zainicjowania debaty stał się opublikowany przez Instytut raport „Finansowe i legislacyjne aspekty transformacji energetycznej w Polsce". W opracowaniu podjęto problemy barier prawnych oraz wyzwań ekonomicznych, przed którymi stoi nasz kraj w obliczu nieuchronnych przemian rynku energii. W stworzeniu publikacji udział wzięli dr Katarzyna Obłąkowska (redaktor prowadząca raportu), dr Artur Bartoszewicz, Maciej Mierzwiński oraz Krzysztof Tomaszewski.

W debacie zorganizowanej w siedzibie Instytutu Finansów w Warszawie uczestniczyli eksperci związani z różnymi dziedzinami nauki i biznesu. Udział w niej wzięli: dr Katarzyna Obłąkowska – redaktor prowadząca raportu, Mateusz Berger – sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i pełnomocnik Rządu do spraw Strategicznej Infrastruktury Energetycznej oraz Wanda Buk, wiceprezes zarządu ds. regulacji w Polskiej Grupie Energetycznej. Debatę poprowadził Jakub Wiech, zastępca redaktora naczelnego portalu Energetyka24.com.

„Instytut Finansów w swojej działalności podejmuje różnorodne tematy dotyczące rozwoju gospodarczego Polski oraz aktualnych wyzwań, przed którymi stajemy. Nie mamy wątpliwości, że zmiany dotyczące energetyki to w tej chwili jeden z najbardziej istotnych tematów wpływających na życie nas wszystkich. Teraz i w kolejnych latach. Dlatego też postanowiliśmy opisać wieloaspektowo ten problem, skupiając się przede wszystkim na kwestiach prawnych oraz tych związanych z mechanizmami finansowania transformacji. Dlatego też zorganizowaliśmy tę debatę, by ożywić dyskurs publiczny w owym zakresie" – tłumaczy dyrektor Instytutu Finansów Łukasz Chrobak.

Polska poszukuje nowego miksu energetycznego

Podczas debaty dr Katarzyna Obłąkowska opisała szczegółowe cele, które stały za opracowaniem:

„Jako autorzy i przedstawiciele instytucji badawczej jaką jest Instytut Finansów, przystępując do przygotowania raportu, zdawaliśmy sobie sprawę, że transformacja energetyczna to największe wyzwanie Polski w perspektywie następnych dwudziestu czy trzydziestu lat, a może nawet całego XXI w. Podjęliśmy się analizy złożoności tego wyzwania i wypracowania rekomendacji dla aktualnej i przyszłej polityki publicznej w tym zakresie, które pomogą rządzącym w kształtowaniu takich reguł tej transformacji, aby przeprowadzić ją w sposób efektywny i sprawiedliwy, łączący, a nie dzielący społeczeństwo, biorący pod uwagę bezpieczeństwo narodowe, zdrowie obywateli, koszt energii dla gospodarki i gospodarstw domowych oraz rozwój krajowych technologii, przemysłu, miejsc pracy i kompetencji".

Jak dodała , raport Instytutu Finansów to bardzo szerokie spojrzenie na opisywany temat. Wśród aspektów ujętych w raporcie znalazły się takie kwestie jak regionalne wyzwania transformacji, mechanizmy finansowania przemian energetycznych w Polsce i w Unii Europejskiej, czy kwestie dotyczące wyboru optymalnego miksu energetycznego dla kraju.

Konieczność poszukiwania owego nowego miksu podkreślała w trakcie debaty wiceprezes PGE, Wanda Buk. Mówiąc o wadze inwestycji w ewolucję energetyki, podkreślała jednak znaczenie kwestii geopolitycznych:

„Dla naszej spółki transformacja to jedno z największych wyzwań. W przypadku Polskiej Grupy Energetycznej większość aktywów to aktywa konwencjonalne, które Polska musi w obliczu przemian odpowiednio zagospodarować. Mamy ambitne plany związane z transformacją już w tej dekadzie. Zgodnie z naszą strategią, do końca 2030 roku chcemy wybudować 2,5 GW mocy na Bałtyku, 3 GW w fotowoltaice, i co najmniej 1 GW w energetyce wiatrowej na lądzie. Łączna ich wartość sięga 75 mld zł. Natomiast fakt trwającej inwazji Rosji na Ukrainę sprawia, że część inwestycji w 2023 i 24 roku zostanie spowolniona. Obecna sytuacja, w tym zaburzone łańcuchy dostaw, nieprzewidywalne ceny paliw, sprawiają, że inwestowanie w transformację to tym trudniejsze wyzwanie. Będziemy jednak robić wszystko, by te cele osiągać. Należy jednak pamiętać, że gospodarka i geopolityka to system naczyń połączonych".

Wyzwanie i szansa dla gospodarki

Mateusz Berger pytany podczas debaty o to, czy transformacja to tylko wyzwanie, czy także szansa dla polskiej gospodarki, w tym biznesu, odpowiedział:

„Transformacja energetyczna to zarówno potężne wyzwanie jak i ogromna szansa. Jestem odpowiedzialny w ramach swoich kompetencji ministeralnych za kwestie takie jak przesył prądu, gazu, czy tworzenie pierwszej polskiej elektrowni atomowej. Jednym z największych wyzwań, przed którymi dziś stoimy jako państwo niezależnie od tematu jest problem dostaw. To ma oczywiście związek z trwającą wojną na Ukrainie. Dziś dodatkowo Europa bardzo dynamicznie się zmienia. Zmienia się podejście do gazu, do węgla, który ma być paliwem przejściowym. Stajemy przed pytaniami o to, czy nastąpi renesans atomu, np. czy rozwiną się reaktory SMR. Pojawia się pytanie o potencjał wodoru jako innowacyjnej technologii. To wszystko stanowi szansę dla nas wszystkich, ale by ją wykorzystać, należy działać sprawnie. Tak na poziomie decyzji państwowych, jak i funkcjonowania biznesu. Aby wykorzystać szansę, która przed nami stoi, potrzebujemy wielosektorowej współpracy".

Polacy boją się wzrostu cen energii

Doktor Katarzyna Obłąkowska komentując wyniki badań Instytutu Finansów, opisywała, jak kształtuje się dziś podejście Polaków do kwestii energetyki:

„Jako socjolog przyglądałam się w ramach raportu kwestii opinii społecznej o transformacji i jako Instytut prowadzimy własne badania w tym obszarze. Jak widać z naszych badań, wiele osób w Polsce obawia się dziś wzrostu cen energii i prawie 80 proc. Polaków deklaruje, że będzie oszczędzać energię elektryczną, z uwagi na rosnące ceny. Jest to z jednej strony podejście ekonomiczne, ale równocześnie proekologiczne. Wychodzi ono na przeciw idei, że najtańsza energia to energia zaoszczędzona. Obawy, które zidentyfikowaliśmy, wskazują także jak ważne są działania rządu, aby transformacja została przeprowadzona w sposób sprawiedliwy i nie pogłębiający ubóstwa energetycznego".

Jak dodawała:

„Decyzje o współczesnej zielonej transformacji energetycznej nie zapadają tak jak w przypadku poprzednich transformacji energetycznych głównie na poziomie rynku i konkurencji międzypaliwowej. W ogromnej mierze zapadają na poziomie rządowym. Decyzje te muszą brać pod uwagę podejście obywateli i ich dobro. Obywatele muszą być informowani o tym, na jakim etapie transformacji jesteśmy jako kraj, jakie wyzwania stoją przed nami, jakie ciężary musimy razem znieść dziś w imię dobra kolejnych pokoleń. Muszą być też świadomi, że nikt nie zostanie pozostawiony w tyle. Zielona transformacja jest celem, który łączy Polaków, ale jego realizacja, przynosząc wiele szans, jest złożonym wyzwaniem. W naszym raporcie spoglądamy chociażby na kwestie polityki regionalnej w kontekście transformacji i tego, jak istotny jest tzw. local content w czekających nas przemianach".

Nie tylko import, także eksport

Redaktor prowadząca raportu Instytutu Finansów, dr Katarzyna Obłąkowska, podkreślała, że wniosek z przeprowadzonych badań jest prosty – Polska musi postawić dziś na budowę wysokiego stopnia niezależności energetycznej, na dywersyfikację technologiczną i rozbudowę mocy opartych na krajowych źródłach :

„Jako Polska nie możemy być tylko importerem rozwiązań. Chcielibyśmy, aby polskie przedsiębiorstwa pełniły także rolę eksporterów, aby transformacja energetyczna przyniosła w naszym kraju rozwój i wzrost ekonomiczny, nowe miejsca pracy, rozwój innowacyjności i kompetencji. Jesteśmy przekonani o konieczności budowy w Polsce wysokiego stopnia niezależności energetycznej, o konieczności postawienia na dywersyfikację technologiczną i rozbudowę mocy opartych na źródłach tworzonych w naszym kraju. Musimy sprawiać, by Polska budowała swoje przewagi w tym zakresie, bowiem bezpieczeństwo energetyczne to istotny element bezpieczeństwa narodowego".

O perspektywach budowy tych przewag mówił Mateusz Berger, przedstawiając najważniejsze projekty związane z transformacją.

„We właściwym momencie staliśmy się niezależni od dostaw gazu z Rosji. Wydarzenia związane z rosyjską agresją na Ukrainę pokazały nam, że nie możemy się koncentrować na jednym źródle. Krótkoterminowych rozwiązań nie ma. Nie możemy wszak przechować energii elektrycznej. Dziś Polska musi przedefiniować swoją rolę jeśli chodzi o gaz. Mamy w tym zakresie potencjał, by stać się hubem gazowym w naszym regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Mogłoby to nastąpić przede wszystkim w oparciu o gaz LNG. Naturalnie w tej branży żadne inwestycje nie będą trwały rok, czy dwa. To kwestia wieloletnich projektów, ale trzeba o nich myśleć" – stwierdził.

Pora na atom, pora na synergię działań

Sekretarz stanu w KPRM omawiał też kwestię rozwoju energii atomowej w Polsce:

„Dziś toczy się dyskusja o tym, co będzie paliwem przyszłości. Szansą są małe reaktory jądrowe. Jest to rozwiązanie bezpieczne i skuteczne. Trudny do pojęcia jest dystans wobec tego rozwiązania wyrażany choćby przez Austriaków czy Niemców. Z kolei w Polsce w ostatnim czasie daje się zauważyć wzrost poparcia dla energii atomowej. To dobrze, jednak musimy pamiętać, że poparcie społeczne to dopiero pierwszy krok. Myśląc o stworzeniu energetyki atomowej w naszym kraju, musimy stworzyć w ogóle kulturę nuklearną, w tym w aspekcie naukowym oraz biznesowym. To długotrwały proces. Potrzeba nam ekspertów, naukowców, inżynierów, ludzi którzy skutecznie poprowadzą te inwestycje".

Wanda Buk pytana o kwestię współpracy wielu sektorów państwa w kontekście transformacji, odpowiedziała:

„Szeroko definiowanych celów transformacyjnych nie można osiągnąć tylko na poziomie administracji, tylko na poziomie biznesu, czy polityki lokalnej. Musi następować tu synergia wielu obszarów. Chcemy, aby transformacja była sprawiedliwa. Abyśmy z jednej strony ograniczali wykorzystanie energii konwencjonalnej, zastępując ją OZE i energetyką jądrową, a przy tym zadbali o obszary na których dziś rynek pracy opiera się na elektrowniach i kopalniach węgla i przygotowali dla lokalnej społeczności alternatywę na przyszłość.

Jak dodawała doktor Katarzyna Obłąkowska:

„Wierzymy, że nasz raport wskazujący na konkretne rozwiązania dotyczące miksu energetycznego oraz podejmujący kwestie społeczne, gospodarcze, zdrowotne, finansowe, legislacyjne i rozwoju lokalnego związane z przemianami energetycznymi, będzie głosem w debacie w tym zakresie i doprowadzi do wdrażania rozwiązań istotnych dla rozwoju polskiej gospodarki oraz budowy bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Cieszę się, że nasze grono ekspertów zabrało głos w obszarze tych wyzwań".

Raport „Finansowe i legislacyjne aspekty transformacji energetycznej w Polsce" został opublikowany na stronie internetowej Instytutu Finansów .

Instytut Finansów / Informacja Prasowe