Program „Czyste Powietrze” zawieszony. NFOŚiGW wskazał datę graniczną dla dotychczasowych wniosków

Zawadzka-Stępniak podkreśliła na konferencji prasowej, że zawieszenie jest „chwilowe”, ponieważ cały program wymaga reformy. Nowa odsłona „Czystego Powietrza” ma się pojawić na wiosnę 2025 r., wtedy też zostanie wznowione przyjmowanie nowych wniosków – dodała. Wyjaśniła, że skala nadużyć i nieprawidłowości jest tak duża, że nie ma możliwości równoległego prowadzenia programu i głębokiej reformy, stąd taka decyzja.

Prezes NFOŚiGW zapewniła, że wszystkie złożone do czwartku (28 listopada) do godz. 14 wnioski zostaną rozpatrzone; od tej godziny nowe nie są już przyjmowane przez system.

Wiceprezes Funduszu Robert Gajda wyjaśnił, że reforma „Czystego Powietrza” ma przede wszystkim za zadanie ukrócić nadużycia, jak np. zawyżanie kosztów jednostkowych. Wprowadzone zostaną maksymalne ceny dla poszczególnych elementów, na które można dostać dofinansowanie. „Niestety ludzie byli oszukiwani, wykorzystywana była ich łatwowierność i z tym musimy walczyć” – stwierdził Gajda.

„Trzeba skończyć ze 100 proc. dofinansowaniem na kilka domów, z wielokrotnym zawyżaniem rachunków przez nieuczciwych wykonawców za usługi i materiały, z wymuszaniem pełnomocnictwa, na podstawie którego firmy dostawały zaliczkę na swój rachunek, znikały z rynku, a cała odpowiedzialność spadała na nieświadomego beneficjenta” – oświadczył wiceprezes.

NFOŚiGW rozważa zmiany w programie

W ramach reformy najwyższe, maksymalne dotacje dla najmniej zamożnych będą udzielane tylko właścicielom budynków, i to takim, którzy są właścicielami 3 lata. Wprowadzeni zostaną operatorzy, którzy będą przygotowywać wniosek i pomóc beneficjentowi przejść przez całą inwestycję i doprowadzić do jej zakończenia zgodnego z wytycznymi Funduszu. Wykonawcy będą musieli mieć ubezpieczenie OC. Audytorzy będą musieli też faktycznie sprawdzać budynki. Gajda przyznał, że może to zwiększyć koszty dotacji na audyt, ale Fundusz jest na to przygotowany.

Wiceprezes poinformował także, że obecne zaległości wynikają z zastanych rok temu w Funduszu przez nowe kierownictwo ponad 200 tys. nierozpatrzonych wniosków na 2,6 mld zł, które „leżały w workach”. Dodatkowo w zeszłym roku średnio do Funduszu trafiało 3 tys. wniosków tygodniowo w „Czystym Powietrzu”, w tym roku 6–7 tys., a momentami i ponad 10 tys. tygodniowo. Zaległości wynoszą dziś 160 tys. wniosków – poinformował Gajda.

Szefostwo NFOŚiGW zapewniło jednocześnie, że ma zabezpieczone pieniądze zarówno na zaległe wnioski, jak i te przyszłe, w ramach nowej odsłony programu „Czyste Powietrze”. Z KPO uzyskaliśmy prawie 14 mld zł, ponad 7,6 mld zł z programu FEnIKS, a obecnie przygotowywany jest wniosek na ponad 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego – poinformowała Zawadzka-Stępniak. Zastrzegła, że pieniądze z FM będą dostępne najwcześniej od czerwca 2025 r.

Zgodnie z informacjami Funduszu, od początku działania programu „Czyste Powietrze” wpłynęło do niego ponad milion wniosków na ok. 37 mld zł, w tym podpisanych umów jest ponad 820 tys. na ok. 26 mld zł. Dotychczas wypłacono niemal 14 mld zł dla 650 tys. beneficjentów.

Reformę „Czystego Powietrza” zapowiadał w niedawnej rozmowie z PAP wiceminister klimatu i środowiska Krzysztof Bolesta. Wskazywał, że chodziło m.in. o kwestię prefinansowania inwestycji. Taki mechanizm wprowadzono od lipca 2022 r. Jeszcze przed rozpoczęciem remontu można otrzymać z wyprzedzeniem do 50 proc. maksymalnej kwoty dotacji. Pozostałe 50 proc. wypłacane jest po zakończeniu inwestycji. Te pieniądze trafiają do wykonawcy robót, który ma podpisaną umowę z beneficjentem programu na realizację zadania. Z prefinansowania mogą skorzystać osoby kwalifikujące się do podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania w „Czystym Powietrzu”. Zgodnie z założeniami ta forma pomocy jest skierowana do osób, których nie stać na samodzielne przeprowadzenie inwestycji termomodernizacyjnej.

Bolesta zwracał uwagę, że ten mechanizm generował nadużycia w programie.

Wiceminister informował także, że w ramach reformy programu obok funkcjonującej listy ZUM dla producentów pomp ciepła, ministerstwo będzie chciało zaproponować listę wykonawców inwestycji termomodernizacyjnych. »To nie byłaby obowiązkowa lista, a bardziej wykaz sprawdzonych wykonawców. Pracujemy obecnie nad ścieżką weryfikacji takich podmiotów oraz nad tym, jak będzie można trafić na taką listę i jak z niej będzie można wypaść. Zobaczymy, czy uda się to wprowadzić wraz z najbliższą reformą« – tłumaczył.

Problemy z finansowaniem „Czystego Powietrza” pojawiły się w połowie grudnia ubiegłego roku. MKiŚ informowało wtedy, że zatrzymano wypłaty dla beneficjentów z powodu wyczerpania pieniędzy w NFOŚiGW. Wypłaty przywrócono po przeznaczeniu na program dwóch transz z KPO.

„Czyste Powietrze” to największy program antysmogowy w Polsce. Właściciele domów jednorodzinnych mogą np. otrzymać środki na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła, a także na poprawę efektywności energetycznej budynku m.in. poprzez jego docieplenie.