Miliardy złotych na transformację Polski. Większość już zakontraktowana

Europejski Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji (Just Transition Mechanism – JTM), który odpowiada na wyzwania społeczne i gospodarcze w europejskich regionach górniczych, w Polsce został umieszczony w regionalnych programach regionów węglowych: z największym udziałem w woj. śląskim, a dalszym w woj. dolnośląskim, łódzkim, małopolskim oraz wielkopolskim.

Sprawiedliwa transformacja

We wtorek obradowała sejmowa podkomisja stała ds. sprawiedliwej transformacji. Jednym z punktów była informacja Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej nt. realizacji programów wykorzystujących FST. Przygotował ją dyrektor departamentu programów regionalnych w MFiPR Piotr Zygadło

Wcześniej wiceszef tego resortu Jacek Karnowski m.in. potwierdził, że w toku prac nad kolejną perspektywą finansową okazało się w projektowanych rozwiązaniach, że m.in. FST ma zniknąć. Karnowski zaakcentował jego wagę tym bardziej, że jak zaznaczył, realizacja finansowanych przez niego programów zdecydowanie przyspieszyła.

• Szczególnie nas cieszą takie projekty, które widzą przede wszystkim przekwalifikowanie pracowników, stworzenie nowych miejsc pracy - zadeklarował.

Dyrektor Zygadło przekazał, że we wszystkich ogłoszonych dotąd naborach FST pokrycie sięga 73 proc. jego alokacji (we wnioskach, które przeszły już ocenę).

• Jeżeli chodzi o kontraktację, to mówimy już o ponad 50 proc., blisko 60 proc. alokacji przeznaczonej dla Polski. Te liczby napawają nas dużym optymizmem. Jest to tak samo dobry wynik, albo nawet w niektórych województwach lepszy, niż w pozostałych dwóch funduszach, które są umieszczone w programach regionalnych (EFRR i EFS+ - PAP) - powiedział dyrektor.

• Natomiast, co nas może martwi, to jest poziom płatności, a więc wskaźnik świadczący o gotowości wybranych projektów do realizacji. To jest 8 proc. alokacji: we wnioskach o płatność pojawiło się 1,2 mld zł. Do zakontraktowania pozostaje 6,6 mld zł - zaznaczył.

Dodał, że najwyższe wskaźniki kontraktacji w ujęciu procentowym są kolejno: w województwach wielkopolskim, śląskim, małopolskim i dolnośląskim.

W woj. dolnośląskim w podpisanych umowach jest 50 proc. środków FST, a we wnioskach o płatność 11 proc. W woj. łódzkim kontraktacja wynosi 42 proc., a we wnioskach o płatność 3 proc. W woj. małopolskim kontraktacja to 61 proc. alokacji, a wnioski o płatność 15 proc. Woj. śląskie ma kontraktację 64 proc. i 8 proc. we wnioskach o płatność.

• Chciałoby się powiedzieć, że jesteśmy w środku okresu realizacji tego funduszu, że zaraz będą zlecone różnego rodzaju ewaluacje niezależnych ekspertów, które posłużą Komisji Europejskiej i decydentom w Brukseli do podjęcia decyzji nt. przyszłości tego funduszu - zrelacjonował dyrektor w MFiPR.
• Niestety stało się inaczej. Niezgodnie ze sztuką programowania, a więc bez ewaluacji, los tego funduszu, jako osobnego wehikułu finansowego został przesądzony. Organizowana co roku z dużą pompą platforma regionów sprawiedliwej transformacji była w tym roku trochę pożegnalna, miała nastrój trochę smutny - ocenił Zygadło.

Miliardy zielonych

Dyrektor uściślił, że w samym projekcie rozporządzenia, kreślącym kształt przyszłej perspektywy, FST jako takiego nie ma, natomiast sprawiedliwa transformacja pojawia się w kilku jego miejscach jako jeden z obszarów realizacji. Oznacza to, że decyzje będą bardziej zapadały na poziomie krajowym, niż unijnym.

W tym kontekście polskie regiony węglowe apelują o zachowanie regionalnych instrumentów transformacyjnych w nowej perspektywie finansowej - zależy in na utworzeniu w krajowych koszykach środków europejskich instrumentu, który będzie przypominał dotychczasowy FST

Obecny Europejski Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji zasilają środki Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST; ang. Just Transition Fund – JTF) w tzw. pierwszym jego filarze oraz instrument gwarancyjny Invest EU i instrument pożyczkowy – w dwóch kolejnych. Środki JTF pochodzą z Funduszu Odbudowy (Next Generation EU - NGEU) i środków bieżącej perspektywy (Multiannual Financial Framework - MMF).

W skali europejskiej JTF ma zapewnić 19,2 mld euro grantów, co powinno docelowo uruchomić 25,4 mld euro środków. Z instrumentu Invest EU przeznaczona została przewidywana kwota 10-15 mld euro, a z instrumentu pożyczkowego Europejskiego Banku Inwestycyjnego na niedochodowe inwestycje sektora publicznego – kwota 18,5 mld euro.

Polska otrzymała największą alokację JTF: 3,85 mld euro (ok. 20 proc. całej jego puli).