Sejmowa komisja za projektem o CBAM, granicznym podatku węglowym

Sejmowa Komisja do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych rozpatrzyła rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji oraz niektórych innych ustaw. Nowela ma wdrożyć mechanizm CBAM – graniczny podatek węglowy. Posłowie pozytywnie zaopiniowali 16 poprawek o charakterze legislacyjnym i ujednolicającym oraz redakcyjnym, jakie do projektu ustawy przedstawiło Biuro Legislacyjne Sejmu.

Czym jest CBAM?

CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) będzie nakładany na trafiające na obszar celny Unii Europejskiej towary z sektorów: cementu, energii elektrycznej, nawozów, żeliwa i stali, aluminium oraz wodoru.

Od 1 stycznia 2026 r., aby przywieźć towary objęte mechanizmem CBAM na obszar celny UE, importer lub pośredni przedstawiciel celny tego importera będzie musiał posiadać status tzw. upoważnionego zgłaszającego.

Podczas posiedzenia komisji poprawkę do projektu złożył poseł Polski 2050 Rafał Komarewicz. Tłumaczył, że jest ona ważna dla importerów, ponieważ usprawni proces wydawania decyzji przez organy Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) o nadaniu importerowi statusu upoważnionego zgłaszającego. Chodzi o sytuacje, kiedy w wyznaczonym terminie 14 dni Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) nie wydał opinii dotyczącej zastrzeżeń co do wysokości zobowiązań importera z tytułu mechanizmu CBAM.

Przypadek Polski

Wiceminister klimatu i środowiska Urszula Zielińska wyjaśniła, że opinia KOBiZE ma pomóc KAS wydać decyzję w sprawie przyznania importerowi statusu upoważnionego zgłaszającego – ma określać przewidywalną wysokość zobowiązań importera z tytułu granicznego podatku węglowego. Dodała, że KAS może, ale nie musi wystąpić o taką opinię do KOBiZE; robi to w uzasadnionych przypadkach.

Przedstawiciele strony rządowej tłumaczyli, że CBAM dla importerów towarów z państw nieobjętych EU ETS (europejskim systemem handlu emisjami) ma być naliczany na podstawie domyślnych wskaźników emisji dla danego kraju i danego towaru z tego kraju lub na podstawie rzeczywistych wskaźników emisji, które będą podlegały weryfikacji. Podkreślali, że Polska w niektórych segmentach przemysłu ma wskaźniki emisji będące benchmarkami (wartościami referencyjnymi – PAP) dla innych państw UE, ale ma też produkcję, gdzie te wskaźniki są gorsze niż w innych krajach UE.

Pierwsze rozliczenia importerów w ramach mechanizmu CBAM mają nastąpić w roku 2027 za rok 2026.

KAS do rozliczania granicznego podatku węglowego ma wykorzystywać, zgodnie z projektem ustawy, Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). Jak wskazano w uzasadnieniu do ustawy, PUESC została już dostosowana do pełnienia funkcji zarządzania uprawnieniami i tożsamością użytkowników w odniesieniu do rejestru przejściowego CBAM z uwagi na bardzo krótką vacatio legis rozporządzenia CBAM oraz rozporządzenia wykonawczego (UE) 2023/1773, których przepisy są już bezpośrednio stosowane.

Pełne wdrożenie podatku

Pełne wdrożenie CBAM ma nastąpić 1 stycznia 2026 r. Od tej daty importerzy będą musieli raportować emisje CO2 i nabywać certyfikaty CBAM, których cena będzie odzwierciedlać koszt uprawnień do emisji w systemie EU ETS. Z końcem tego roku kończy się tym samym okres przejściowy wdrażania CBAM, który rozpoczął się 1 października 2023 r. Celem CBAM ma być uwzględnienie na granicach UE w cenach importowanych towarów kosztów związanych z emisjami CO2.

Europejskie rozporządzenie CBAM przewiduje, że w okresie przejściowym każde państwo członkowskie jest zobligowane do wyznaczenia właściwego organu do wypełniania funkcji i obowiązków wynikających z regulacji. Projekt ustawy powierza rolę właściwego organu w okresie przejściowym Krajowemu Ośrodkowi Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). Powierza mu też kompetencje do wydawania decyzji administracyjnych oraz przewiduje, że organem wyższego stopnia w stosunku do Krajowego Ośrodka będzie minister właściwy do spraw klimatu.

Projekt przewiduje przyjęcie przez Skarb Państwa odpowiedzialności finansowej na potrzeby ewentualnych odszkodowań wynikających z naruszenia prawa przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Przewiduje się także wsparcie KOBiZE w rozwijaniu działalności Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych (CAKE), w ramach którego rozbudowywany będzie warsztat analityczny.

„Obecna forma finansowania działań Krajowego Ośrodka nie gwarantuje stabilności realizacji zadań i funkcjonowania warsztatu analitycznego. Wymaga to uzupełnienia w postaci trwałego i stabilnego źródła finansowania gwarantującego utrzymanie i rozwój powstałych już narzędzi modelowych oraz kadry specjalistów” – uzasadniono w projekcie.

Jak podano w uzasadnieniu do projektu, w latach 2025–2034 maksymalny limit wydatków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej będący skutkiem finansowym wejścia w życie niniejszej ustawy wynosi 400 mln 997 tys. 268 zł.