EuroPOWER - transformacja cyfrowa oraz dane w sektorze energetycznym

Zakres tematyczny Konferencji współtworzony jest przez Radę Programową. W jej skład wchodzą decydenci całego sektora: prezesi i członkowie zarządów kluczowych dla rynku podmiotów, reprezentanci administracji rządowej, w tym także regulatora, eksperci, przedstawiciele świata nauki oraz członkowie izb gospodarczych i stowarzyszeń branżowych.

Więcej o konferencji na stronie: https://konferencjaeuropower.pl/lp/lpm/

Poniżej przedstawiamy kilka zagadnień, jakie poruszone zostaną podczas najbliższego wydarzenia EuroPOWER.

Modele rozproszonego zarządzania w IT

Inteligentna energetyka nie może istnieć bez IT. Firmy z sektora energetycznego muszą inwestować zarówno w rozwiązania, narzędzia, jak i w zespół. Technologie IT są niezbędnym ogniwem całego sektora i ich kompleksowym wsparciem, od produkcji i sprzedaży energii, poprzez różnego rodzaju rozliczanie, zarządzanie danymi, obsługę klientów czy świadczenie usług dystrybucyjnych. Bardzo szybkie tempo rozwoju technologii i coraz powszechniejsza praca zdalna sprawiają, że usługi funkcjonują w rozproszonych modelach. Szczególnie dotyczy to branży IT. Ponieważ jest to praca bardzo odpowiedzialna, mająca realny wpływ na funkcjonowanie sektora, zarządzanie zespołami IT musi być bardzo efektywne i nie poddawane eksperymentom. Stąd też istnieje wiele modeli zarządzania rozproszonym działem IT, a wciąż pojawiają się nowe. Trudno wskazać jeden najlepszy, ale z pewnością do najpopularniejszych, które stosowane są z powodzeniem dla sektora energetycznego można zaliczyć m.in. Agile, SCRUM, Lean.

Najpopularniejszy model – Agile, jest bardzo powszechnie stosowany, ponieważ skupia się na inspekcji i adaptacji, a zatem dostosowuje do szybko zmieniających się wymagań. W skrócie można to sprowadzić do bycia w gotowości do wprowadzania zmian na każdym etapie projektu. Szczególnie energetyka stanowi dobry przykład szybko zmieniającego sektora, gdzie zespół musi w krótkim czasie dostosować się do zmian. W metodyce Agile nie jest najważniejsze sztywne trzymanie się planu, a właśnie wspomniane przystosowywanie się do zmian, a także analizy sukcesów i porażek, które pozwalają wdrażać poprawki i pracować zespołom w wydajny sposób. W Agile istotna jest satysfakcja klienta.

Czy w firmach energetycznych popularniejsze są wewnętrzne zespoły IT, czy raczej idziemy w kierunku zespołów rozproszonych i outsourcingu?

W dobie zmieniającego się świata IT nie da się bazować jedynie na wewnętrznych zasobach IT. Ich utrzymywanie staje się trudne i nieefektywne kosztowo. W związku z powyższym Firmy opierają się w części na pracownikach etatowych, natomiast coraz częściej w zadaniach czasowych, projektach o skończonym czasie trwania, bazują na zespołach zewnętrznych, lub projekty są realizowane pod „klucz" gdzie rolą IT jest koordynacja i utrzymywanie standardów wdrażanych rozwiązań. Wydaje się ze standardem staje się posiadanie zespołów wewnętrznych odpowiadających za standardy, polityki i architekturę i w części na bazowaniu na specjalistach i wdrożeniowcach zewnętrznych. W PGE-S wybraliśmy model mieszany, który łączy korzyści posiadania zespołu wewnętrznego (elastyczność oraz szybkość dostosowania rozwiązań IT do zmieniających się potrzeb biznesowych) oraz daje możliwość okresowego zaangażowania zasobów zewnętrznych w projekty i inicjatywy powodujące spiętrzenie zadań powyżej możliwości realizacji zespołem wewnętrznym - tłumaczy Szymon Ferens, Wiceprezes Zarządu PGE Systemy.

Bezpieczeństwo informatyczne i cybernetyczne energetyki będzie jednym z największych wyzwań kolejnych lat. Outsourcing pozostanie istotnym źródłem rozwoju i optymalizacji przedsiębiorstw, szczególnie w obszarze podnoszenia efektywności pracy czy obsługi klienta. Rozwijanie własnych zespołów jest bardziej kosztowne, ale postępująca informatyzacja branży zmusi firmy energetyczne do zatrudnienia specjalistów z obszaru cyberbezpieczeństwa czy analizy danych - wyjaśnia Maciej Miniszewskiz Polskiego Instytutu Ekonomicznego.

W polskich koncernach energetycznych przyjął się model wydzielenia usług IT do dedykowanych departamentów, lub spółek, np.: Tauron Obsługa Klienta, PGE Systemy, ENEA Centrum, Energa IT. Myślę, że znacznie bardziej kluczowe jest nie to, w jakich strukturach funkcjonują dziś zespoły IT w energetyce, ale to jakie posiadają kompetencje i jaka jest ich dostępność dla biznesu. W mojej ocenie sprawdzi się model pośredni, tj. zespoły zajmujące się generalnymi procesami IT, jak infrastruktura, czy systemy legacy są ulokowane centralnie, natomiast specjaliści od poszczególnych aplikacji i rozwiązań biznesowych są częścią zespołów w poszczególnych departamentach - Jarosław Zarychta, Enterprise Industry Lead z Google Cloud Poland.

Cyfrowa transformacja w procesach inwestycyjno-decyzyjnych w sektorze energetycznym

Cyfrowy bliźniak (Digital Twin) to technologia wykorzystywana w wielu sektorach, w tym w sektorze energetycznym. Jest to nic innego jak wirtualna kopia prawdziwych obiektów, systemów lub procesów. Cyfrowa transformacja zmienia wiele obszarów działalności i naturalną siłą rzeczy nie mogła ominąć sektora energetycznego. Digital twin w energetyce znajduje zastosowanie przy optymalizacji działań, procesów i systemów produkcyjnych, a także do utrzymywania ruchu. Cyfrowe bliźniaki umożliwiają sektorowi energetycznemu łączyć wiele technologii: operacyjne, inżynierskie i informatyczne do tworzenia wizualizacji analitycznych.

Ogromną zaletą cyfrowych bliźniaków jest zapewnienie szerszego dostępu do aktualizowanych i wiarygodnych informacji. Aby dobrze wykorzystać tę technologię, należy zacząć od zebrania danych o zasobach, jakie firma już posiada. Następnie dane powinny być w odpowiedni sposób przygotowane do udostępniania dalej. Końcowym etapem powinno być wdrożenie nowej technologii.

Czy polskie przedsiębiorstwa z branży energetycznej są dobrze przygotowane do wdrażania technologii digital twin?

Przedsiębiorstwa z branży technologicznej coraz częściej sięgają po rozwiązania IT i coraz odważniej patrzą w kierunku odwzorowania modeli w środowisku cyfrowym. Wydaje się natomiast, że technologicznie pierwszym krokiem aby szerzej korzystać z IT jest jego połączenie z OT. W Grupie Kapitałowej realizujemy pierwszy punkt połączenia tych dwóch światów, poprzez dedykowaną strefę DMZ. Strefa ta ma zapewnić bezpieczne połączenie IT z OT po to żeby w przyszłości możliwa była pełna analityka, korelacja i połącznie danych z wielu systemów oraz odwzorowanie ich działania w świecie cyfrowym. Wiemy, aby to wykonać bardzo często potrzebne jest połączenie się z chmurą - powiedział Szymon Ferens.

Sektor energetyczny posiada potencjał wykorzystania technologii cyfrowych, w tym digital twin. Dyskusja nie powinna toczyć się wokół tego „czy", ale „jak" wdrażać technologię cyfrowych bliźniaków. Zalet jest wiele, w tym obniżenie kosztów i usprawnienie procesów. Wyzwaniem będzie jednak dostęp do użytecznych danych i cyberbezpieczeństwo - dodał Maciej Maniszewski.

Tak, o ile ocenimy rosnące poczucie, że powinny być. Natomiast przed wszystkimi spółkami energetycznymi w Polsce rozpościera się konieczność spłacenia długu technologicznego i rozpoczęcia cyfrowej transformacji. Otwarcia się na nowe technologie, od lat stosowane w innych branżach. Są to m.in. chmura obliczeniowa, zaawansowana analityka oraz AI. Zarządzanie dużą ilością danych wymaga zmiany podejscia i zapewnienia skalowalnej infrastruktury IT. Zatem rozszerzenie istniejącego ekosystemu o nielimitowane zasoby chmury obliczeniowej. To pozwoli odwzorowywać poszczególne, a w konsekwencji wszystkie procesy rzeczywiste w modelach cyfrowych, a więc popularnie zwanych cyfrowymi bliżniakami. To proces na który spółki energetyczne muszą się otworzyć - stwierdził Jarosław Zarychta.

ESG - coraz ważniejszy fundament do planowania i podejmowania działań transformacyjnych

ESG (Environmental, Social, Governance) oznacza ogół działań wiążących się z ładem społecznym, środowiskowym i korporacyjnym. Trendy, jakie obserwujemy w ostatnich latach, związane m.in. z działaniami nakierowanymi na zrównoważony rozwój i łagodzenie efektów zmian klimatycznych, doprowadziły do stworzenia swoistego ekosystemu. W jego ramach zarówno przedsiębiorstwa, jak i regulatorzy czy interesariusze podejmują wysiłki na rzecz zrównoważonego rozwoju. Dotyczy to różnych sektorów i siłą rzeczy nie omija też działań związanych z transformacją energetyczną. ESG, a także wymogi wynikające z Europejskiego Zielonego Ładu niejako wymuszają branie ich pod uwagę podczas planowania działań transformacyjnych. W przypadku sektora energetycznego nie można ESG traktować jako "wymysłu". Stosowania ESG wymaga wiele stron: kredytodawcy, pracodawcy, inwestorzy, a na końcu – konsumenci. Sektor energetyczny stoi przed ogromnymi wyzwaniami i zmianami, które muszą w momencie planowania uwzględniać zarówno ESG, jak i nowoczesne technologie cyfrowe. Bez tych dwóch aspektów trudno będzie sprostać wymaganiom związanym z kwestiami zużycia i wykorzystywaniem energii, a także redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Spełnianie standardów ESG jest szalenie ważne w kontekście działań transformacyjnych w energetyce. Właściwie niemożliwym jest już dzisiaj pozyskiwanie finansowania na inwestycje, których podstawą działania jest węgiel. Wszelkie pomysły i inwestycje, które nie są sprzyjające środowisku, właściwie nie mają szans na realizację. Istotnym aspektem jest dodatkowo kryzys energetyczny, z jakim bez wątpienia dzisiaj mamy do czynienia. Gwałtowny skok cen surowców energetycznych, energii elektrycznej, ogólna efektywność energetyczna i zmniejszanie zużycia paliw i energii to kwestie, z jakimi mierzą się dzisiaj przedsiębiorstwa. Nacisk położony na zmniejszanie zapotrzebowania na energię, poprawę efektywności energetycznej, spadek emisji gazów cieplarnianych czy wykorzystywanie wody i odpadów mają ogromne znaczenie w planowaniu, a następnie w realizacji działań transformacyjnych związanych z nowymi regulacjami i dostosowywaniem się do nich.

Krytyczne obszary wykorzystania digitalizacji w strategii zrównoważonego rozwoju

Współcześnie trudno jest mówić o strategii zrównoważonego rozwoju bez udziału nowoczesnych technologii. Założenia Zielonego Ładu (jedna z głównych strategii UE, prowadząca do uzyskania neutralności klimatycznej do 2050 r.) opierają się m.in. na przejściu z gospodarki linearnej na cyrkularną. Wszelkie planowane zamierzenia mogą być osiągnięte wyłącznie dzięki rozwiązaniom opartym o nowoczesne technologie i digitalizację. Działań, jakie państwa europejskie muszą podjąć w celu poprawy klimatu jest multum. Jednak można wymienić kilka kluczowych obszarów, w których digitalizacja ma szczególne znaczenie.

Transformacja cyfrowa musi nieść korzyści środowisku, ale także ludności. W tym zakresie UE wyszczególnia kilka ważnych obszarów: strategię danych i strategię przemysłową, sztuczną inteligencję, obliczenia wielkiej skali (HPC), cyberbezpieczeństwo, akty o rynkach i usługach cyfrowych, umiejętności cyfrowe oraz powszechną dostępność do Internetu. Transformacja cyfrowa i Zielony Ład to dwa filary polityki unijnej, które ściśle się ze sobą wiążą. Niemożliwa jest ochrona środowiska bez innowacyjnych działań technologicznych. Komisja Europejska szacuje, że digitalizacja umożliwi redukcję gazów CO2 o 15%.

Decyzje regulacyjne dotyczące digitalizacji opierają się według Unii po pierwsze na technologiach działających na rzecz ludzi. Ważne kwestie to tutaj umiejętności cyfrowe, pozwalające przystosować się do nowej rzeczywistości (związanej także z rynkiem pracy), a także kwestie obrony przed zagrożeniami. Systemy nowych technologii powinny być tworzone w oparciu o sztuczną inteligencję, ale także być etyczne i zgodne z wartościami UE. Rozwój technologiczny umożliwiony będzie dzięki inwestycjom w transformację cyfrową.

Po drugie, gospodarka cyfrowa powinna być konkurencyjna i sprawiedliwa. Odnosi się to do uniezależnienia od podmiotów trzecich i stawania bycia niezależną. Jednolity rynek danych powinien podobnie jak systemy, być oparty o wartości i prawo UE. Po trzecie, działania regulacyjne związane z transformacją powinny prowadzić do istnienia otwartego, demokratycznego i zrównoważonego w wielu kwestiach społeczeństwa.

Zastosowanie sztucznej inteligencji oraz IoT w rozwiązaniach na rzecz efektywności energetycznej

Istotnym aspektem z zakresu nowoczesnych technologii w rozwiązaniach na rzecz efektywności energetycznej są systemy sztucznej inteligencji (oparte na zbieranych danych), które umożliwiają skuteczną analizę sytuacji i podejmowanie strategicznych decyzji. Z kolei wszelkie sprzęty i aplikacje muszą bazować na OZE, co pozwoli w przyszłości uzyskać status neutralnych klimatycznie.

Ważną rolę odgrywać też będzie IoT, czyli Internet rzeczy – system urządzeń elektronicznych, które wymieniają dane i komunikują się bez udziału człowieka. IoT wykorzystywany jest w urządzeniach codziennego użytku, ale coraz większe znaczenie ma także w energetyce. Aby zarówno sztuczna inteligencja, jak i IoT mogły działać sprawnie i bez zakłóceń, niezbędny jest dostęp do szybkiej łączności internetowej. Sztuczna inteligencja wykorzystywana jest do optymalizacji przesyłu i dystrybucji energii. System oparty na AI i IoT pozwoli stworzy systemy energii, które reagować będą na zmiany popytu.

Czy polskie firmy energetyczne są już gotowe na stosowanie sztucznej inteligencji i IoT w szerokim zakresie?

Po pierwsze tempo wzrostu pokazuje ze rynek IoT jest nie do zatrzymania i rośnie szybciej niż kiedykolwiek wcześniej.Odpowiedź jest analogiczna jak na poprzednie pytanie – są jasno zdefiniowane obszary, w których istnieje wręcz taka konieczność (np. przewidywanie stanu sieci obciążonej lawinowo pojawiającymi się instalacjami OZE (np. PV) – wydaje się, że bez odpowiednich regulacji (analogicznych do wymogu instalacji inteligentnych liczników), trudno będzie liczyć na lawinowy wzrost ilości takich projektów w energetyce polskiej - stwierdził Szymon Ferens.

Zastosowania sztucznej inteligencji w sektorze energetycznym obejmują już dzisiaj wiele obszarów: prognozowanie, optymalizację zasobów, automatyzację procesów w zakresie ogólnej dystrybucji. Potrzeba jednak współpracy między różnymi organami i standardów, na których opierać się będzie dalszy rozwój SI i IoT w energetyce. Nowoczesny sektor energetyczny bez tych technologii nie zaistnieje - powiedział Maciej Miniszewski.

IoT stosują od lat, jeśli wziąć pod uwagę zarządzanie infrastrukturą i urządzeniami w energetyce - bloki wytwórcze, stacje transformatorowe, sieci i liczniki. Wyzwaniem jest centralizacja informacji z wielu źródeł, korelacje i zaawansowana analityka. Nowoczesne hurtownie danych są w pełni skalowalne i nie wymagają inwestycji w fizyczne serwery. To pozwala dowolnie zasilać je danymi z wielu źródeł, w tym IoT. A następnie wbudowane mechanizmy analityki danych i AI pomagają zarządzać takim rozległym jeziorem danych, zwanych w informatyce Data Lake - dodał Jarosław Zarychta.

Wykorzystanie chmury w energetyce

Według szacunków wartość rynku chmury do roku 2027 wzrośnie do ponad 900 miliardów dolarów. Obecnie z chmury korzysta najszerzej sektor IT i komunikacji. Jeśli chodzi o sektor energetyczny, wykorzystanie chmury w tej chwili wynosi ok. 40%, co ściśle wiąże się z kwestiami bezpieczeństwa. Wszelkie systemy i technologie wykorzystywane w sektorze energetycznym muszą charakteryzować się wysokim poziomem bezpieczeństwa, ale także stabilnością – nie może być mowy o przerwach w dostępie. Eksperci dostrzegają jedną poważną barierę w wykorzystaniu technologii chmurowej w energetyce – skomplikowane regulacje, a nawet brak właściwych przepisów w tej kwestii.

Najważniejszą funkcją chmury w sektorze energetycznym jest centralizacja zarządzania całą infrastrukturą. Specjalne konsole w chmurze umożliwiają weryfikację środowiska biznesowego i informatycznego, a także monitorowanie zdarzeń i sprawdzanie stanu i dostępności kluczowych aplikacji. Sektor energetyczny musi mieć możliwość wyciągania wniosków z analiz i generowania raportów w bardzo szybkim czasie. Aby to wszystko mogło funkcjonować w sprawny sposób, niezbędna wydaje się być nowelizacja prawa energetycznego z roku 1997,w której znaleźć się mają zapisy dotyczące wprowadzenia operatora informacji na rynku energii oraz inteligentnego opomiarowania. W praktyce dotyczy to nałożenia na operatorów dystrybucji energii instalacji liczników zdalnego odczytu, które będą się komunikować z systemami zdalnego odczytu w punktach pomiaru energii. Projekt nowelizowanej ustawy ma także uregulować obowiązki firm z sektora energetycznego i operatorów systemów w zakresie przekazywania dotyczących pomiarów energii. To z kolei pozwoli prawidłowo przyporządkowywać zdarzenia i informacje do konkretnych odbiorców.