Niekończąca się opowieść odcinek... Znowu oczekiwania zmian ws. systemu kaucyjnego

Projekt nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, którego celem jest wdrożenie systemu kaucyjnego w Polsce, trafił w ubiegłym tygodniu do Komitetu do Spraw Europejskich. W opublikowanej na stronach Rządowego Centrum Legislacji najnowszej wersji projektu wprowadzono kilka zmian zapowiadanych wcześniej przez przedstawicieli resortu klimatu i środowiska.

Są uwagi do projektu noweli

Wiceprezes ds. public affairs dla Europy Północno-Wschodniej w grupie Tomra Anna Sapota oceniła w komentarzu, że pomimo wprowadzenia potrzebnych zmian w projekcie, wciąż znajdują się w nim zapisy, które powinny trafić do „ponownej weryfikacji”. Konkretnie zwróciła uwagę na brak planów corocznego podwyższania poziomów zbiórki. Zgodnie z zapisami zawartymi w projekcie, poziom selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w 2025, 2026, 2027 i 2028 r. ma wynieść 77 proc. W 2029 r. i następnych latach ten poziom ma wynosić 90 proc.

„Rezygnacja ze stopniowego, co rok podwyższania celów zbiórki między 77 a 90 proc., to zaprzepaszczenie szansy budowania coraz większej wydajności systemu. Stopniowanie zapewnia kontrolę poziomów zbiórki oraz odpowiednie dopasowywanie infrastruktury. Większość europejskich systemów z tego korzystała, a efektem tego są wyniki na poziomach 90/90+ proc. zbiórki” – napisała ekspertka.

Zwróciła też uwagę na brak zapisów o organizacji parasolowej, która mogłaby spajać działalność kilku operatorów systemu kaucyjnego i kontrolować je.

„W Polsce mnogość operatorów systemu będzie wymagała wprowadzenia spójnych i przejrzystych zasad pomiędzy nimi, aby na rynku nie panował niepotrzebny chaos. To również ta organizacja byłaby odpowiedzialna za stworzenie standardów dotyczących procesów i technologii, czyli zespołu skutecznych narzędzi, które mają dbać o bezpieczeństwo systemu kaucyjnego, zapobiegając ryzyku i znacznie zmniejszając skutki potencjalnych oszustw odczuwalnych dla wszystkich jego uczestników. To cały zestaw reguł dotyczących opakowań, uczestników systemu, rodzajów zbiórki, komunikacji elektronicznej między podmiotami tworzącymi system oraz raportowania” – wskazała Sapota.

Dodała też, że przyspieszyć powinny też prace nad rozszerzoną odpowiedzialnością producenta (ROP). Oceniła, że system kaucyjny to sposób wykonywania ROP przez producentów napojów objętych systemem, który powinien stanowić „element większej, holistycznej całości”. Jej zdaniem, „jak najszybsza reforma ROP dla opakowań jest niezbędna”.

Z drugiej strony Sapota pochwaliła wprowadzoną do nowej wersji projektu, zapisów dotyczących kaucji podążającej za produktem, nazywając ją „niezwykle istotną”. Stworzenie tzw. zamkniętego systemu obiegu kaucji zwiększa bezpieczeństwo systemu oraz pozwala stworzyć spójny system finansowania zwrotów kaucji konsumentom, oraz rozliczeń z pozostałymi uczestnikami systemu.

Przekazała również, że dobrą zmianą jest wykorzystanie logistyki zwrotnej przez sklepy, co pozwoli przewieźć zebrane w ramach systemu kaucyjnego opakowania tą samą drogą, którą dostarczane są towary do sklepu. „Pojawia się więc szansa na znaczące oszczędności finansowe po stronie operatora systemu, dzięki możliwości wykorzystania już funkcjonującej sieci transportu na tzw. »ostatniej mili«” – dodano w komentarzu.

System kaucyjny i propozycje zmian

Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, system kaucyjny w Polsce ma zacząć działać od początku 2025 r. Jego celem jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 m kw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać kaucję. Natomiast mniejsze sklepy będą pobierać kaucję, ale przystąpienie do systemu odbioru opakowań będzie w ich przypadku dobrowolne.

Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego. Kaucja ma zachęcić do zwrotu opakowań i zwiększyć ilość ponownie wykorzystanych i przetwarzanych surowców służących do wytworzenia opakowań. System ma objąć trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki do 1 litra.

Najnowszy projekt jest kolejnym z wielu, które powstawały w ostatnich latach. Wszystkie miały na celu wprowadzenie systemu kaucyjnego, ale na którymś z etapów prac legislacyjnych, natrafiał na trudności. Ostatecznie podpis pod ustawą ws. systemu prezydent złożył we wrześniu 2023 r., a jako termin startu nowych przepisów ustanowiono początek 2025 r. Jednocześnie, choć regulacje uchwalono, wciąż trwają negocjacje i rozmowy z branżami, które zostaną włączone do systemu, m.in. spełnieniu części ich oczekiwań ma służyć opisywany projekt nowelizacji.