Specjalista: rząd z motywacji politycznych ucieka od transformacji, stąd skarga KE

W ubiegłym tygodniu 25 organizacji pozarządowych zaapelowało do rządu o przygotowanie Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu. Dalsze opóźnienia mogą spowolnić kluczowe inwestycje oraz doprowadzić do utraty zaufania społecznego do całego procesu planowania transformacji w Polsce – przestrzegali autorzy, w tym Fundacja Instrat, Instytut Reform, Stowarzyszenie Branży Fotowoltaicznej i Magazynowania Energii, Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła. Całość listu dostępna jest tutaj.

KE straciła cierpliwość?

Ostatecznie mleko się rozlało. „Skarga pokazuje, że Komisja Europejska przestała wierzyć, iż Polska prześle – zresztą i tak z dużym już opóźnieniem – Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu. To jasny sygnał, że Komisja po prostu straciła cierpliwość” – stwierdził prof. Grzeszczak.

Przeszliśmy z etapu dialogu politycznego do fazy prawnej i to na najwyższym poziomie unijnym – bo polityka klimatyczna jest jednym z filarów polityki Unii Europejskiej. Warto pamiętać, że wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE są wiążące. Po około półtorarocznym, złożonym procesie Polska będzie musiała przed Komisją wyjaśniać, dlaczego nie realizuje zobowiązań traktatowych. A potencjalne kary mogą być dotkliwe – jak pokazały sprawy dotyczące naruszeń praworządności.
Prof. Robert Grzeszczak

Wskazał jedno rozwiązanie tej sytuacji – zobowiązanie się przez polski rząd do wykonania traktatów unijnych i przedstawienia KPEiK. Jednak, jak zaznaczył, z powodów politycznych rząd ucieka przed rozwiązaniami wspierającymi odejście od węgla w energetyce.

Podobnego zdania jest Dominik Madej z Polskiej Zielonej Sieci. „Rząd, podobnie jak poprzedni, wciąż nie przygotował jasno mówiącego dokumentu, jak chcemy przeprowadzić transformację energetyczną. Tymczasem i przedsiębiorcom, i zwykłym Polakom należy się jasna odpowiedź na pytanie, skąd i za ile będziemy mieli w przyszłości energię. Mimo wniesionej przez KE skargi jest jeszcze czas, żeby w końcu położyć na stole rzetelnie przygotowany KPEiK i nie płacić kar” – stwierdził Madej. Jak dodał, „czas na nową jakość – przedstawienie planu i jego konsekwentną realizację”.

Skuteczność systemu planowania transformacji

W ocenie Zofii Wetmańskiej, wiceprezeski Instytutu Reform, z jednej strony przesunięcie terminów pozwala administracji na podniesienie jakości dokumentu. „Dzięki temu w ostatniej wersji aKPEiK zarówno uszczegółowiono sam plan, jak i zwiększono nacisk na działania przyczyniające się do realizacji scenariusza aktywnej transformacji energetycznej (WAM)” – stwierdziła Wetmańska.

aKPEiK to Aktualizacja Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 r.

Z drugiej strony, dalsze opóźnienia zwiększają ryzyko spowolnienia kluczowych inwestycji i mogą prowadzić do utraty zaufania społecznego do całego procesu planowania transformacji w Polsce – a jak widać – także zaufania KE, która zwraca uwagę również na braki w zakresie planowania długoterminowego.
Zofia Wetmańska, Instytut Reform

Jak podkreśliła Wetmańska, najwyższa pora, aby KPEiK został przyjęty. „Jeśli jednak proces tworzenia i aktualizacji tych strategii będzie powielał dotychczasowe niedoskonałości – takie jak opóźnienia wynikające z braku solidnej bazy analitycznej czy ograniczone włączanie interesariuszy –istnieje ryzyko, że cały system planowania transformacji energetycznej pozostanie niewystarczająco skuteczny i wiarygodny” – podsumowała wiceprezeska Instytutu Reform.

Paweł Wiejski, starszy analityk ds. polityk publicznych Instytutu Reform, napisał na platformie X, że Polska jest ostatnim krajem, który nie wysłał do KE zarówno KPEiK, jak i planów długoterminowej strategii klimatycznej.