Świetlane perspektywy dla biometanu w Polsce. Ma być lepszą opcją od wodoru

Francja, Niemcy, Włochy i Polska mają ogromny, niewykorzystany potencjał produkcji biometanu – dowodzi w najnowszym raporcie towarzystwo klasyfikacyjne Det Norske Veritas (DNV), niezależny ekspert w dziedzinie energetyki. Nad Wisłą w ogóle nie produkujemy jeszcze tego paliwa. W Niemczech rocznie pozyskuje się go więcej niż 1 mld m³, a wytwarzanie nad Tybrem i Loarą liczone jest w milionach m³.

DNV szacuje, że cele wymienionych państw w zakresie produkcji biometanu są zaniżone, za to prognozowane możliwości techniczne pod względem mocy wytwórczych – o wiele większe. Według wyliczeń ekspertów polski potencjał sięga 3,8 mld m³ rocznie w 2030 r., gdy krajowe plany zakładają zaledwie 0,5 mld m³. Co warto zaznaczyć, to wartości wyższe od tych, które podawała Polska Organizacja Biometanu w raporcie z 2023 r. POB oceniła, że krajowy potencjał produkcji biometanu wyniesie w 2030 r. ok. 3 mld m³.

Metan, ale bio

Pomysł, by przyjrzeć się potencjałowi wykorzystania biometanu w Unii Europejskiej, nie jest nowy. Od kilku lat pojawiają się rekomendacje, by nie tylko produkować biogaz, ale później uszlachetniać go do biometanu. Powstały m.in. z odpadów przemysłu rolniczego biogaz można spalać od razu i zasilać nim generatory prądu czy przeznaczyć na cele grzewcze. Jednak to oczyszczona wersja tego paliwa, nazywana biometanem (bio-CH₄) – może znaleźć szersze zastosowanie.

„Zielony” CH₄ może być spalany tak samo jak biogaz „na miejscu”, ale dopiero uszlachetnienie (wydzielenie biometanu z mieszanki) ujawnia jego walory. Po obróbce biometan ma jakość gazu ziemnego. Może być więc zatłaczany do gazociągów (zanieczyszczenia mogłyby negatywnie wpłynąć na infrastrukturę przesyłową), a potem wykorzystywany przez odbiorców. W formie skroplonej stanowi także alternatywę dla LNG, a więc służyć za paliwo dla aut.

Właśnie te atuty biometanu sprawiły, że wydaje się nie tylko zamiennikiem, ale i następcą gazu ziemnego. Ostatnie lata – a zwłaszcza rosyjska agresja na Ukrainę – pokazały, jak ważne jest dywersyfikowanie dostaw nośników energii. Zamiast sprowadzać gaz z zagranicy – nie wspominając już o zaprzestaniu importowania go z Rosji – można go produkować na miejscu. Na łamach Energetyki24 opisywaliśmy niedawno, że wiele wskazuje na to, że Polska nie uniknie – przez pewien czas – wykorzystania gazu. Dobrze byłoby, gdyby choć część spalanego paliwa była „zielona”.

W przeciwieństwie od gazu kopalnego, biometan i podobne paliwa, mają zdecydowanie mniejszy wpływ na klimat. Ponieważ powstają z odpadów, najczęściej rolniczych, ich wykorzystanie w energetyce wiąże się z mniejszymi emisjami gazów cieplarnianych. Rośliny podczas wzrostu wchłaniają CO₂, więc późniejsze spalanie biometanu jest jakoby bilansowane. Plus – ponowne wykorzystywanie odpadów wpisuje się w ramy gospodarki obiegu zamkniętego.

Jednocześnie – co należy zaznaczyć – z zielonym gazem jest w pewnym sensie jeden, w dodatku ten sam, problem co z gazem ziemnym. Jak wykazały analizy przeprowadzone przez Imperial College London, wycieki biogazu i bio-CH₄ nie tylko się zdarzają, a dochodzi do nich nawet dwa razy częściej niż w przypadku gazu kopalnego. Metan, nawet w wersji „bio”, pozostaje gazem cieplarnianym o negatywnym wpływie na klimat.

bio-CH₄ a nie H₂

Eksperci DNV wskazują na jeszcze jeden pozytywny efekt wykorzystania bio-CH₄. Choć nie sprawdzi się w przypadku gospodarstw domowych (według analityków bardziej opłacalne będą pompy ciepła), to dla przedsiębiorstw energochłonnych biometan może być najlepszym rozwiązaniem. Co prawda wiele słyszy się o tym, że ciężki przemysł porzuci paliwa kopalne na rzecz wodoru, ale do upowszechnienia H₂ jeszcze długa droga. Tymczasem – dowodzą autorzy raportu – biometan jest na wyciągnięcie ręki.

„Biometan to jedyne konkurencyjne rozwiązanie dla branż, które potrzebują ciepła wysokotemperaturowego i pozostanie bardziej optymalnym zamiennikiem dla wodoru nawet w latach 2030-2035” – dowodzi DNV. Z modelowania wynika, że jeszcze przez długie lata korzystanie z biometanu będzie tańsze niż spalanie wodoru. Ta różnica wynika przede wszystkim z tego, że technologie biogazowe/biometanowe już działają, łatwiej oszacować ich koszty i zainteresowani inwestycjami mają od ręki know-how. Wodór jeszcze nie doczekał się takiego statusu.

Biogaz w Polsce

Jednak żeby mówić o biometanowej rewolucji, najpierw trzeba zwiększyć liczbę biogazowni, które dostarczą „bazę”. Zanim to nastąpi – konieczne jest pozyskanie substratów (materiału, np. odpadów, który ulegnie fermentacji w procesie produkcji biogazu), które ktoś musi dostarczyć etc. W Polsce nie tak dawno, bo w ubiegłym roku, postawiono pierwsze kroki, by zwiększyć produkcję biogazu.

We wrześniu ubiegłego roku w życie weszła ustawa, za której wprowadzaniem lobbował i nawigował prace nad nią, ówczesny wiceminister rolnictwa Janusz Kowalski. Chodzi o zmianę przepisów, które uprościły procesy inwestycyjne dla biogazowni roliczych, a także wprowadziły szereg dofinansowań budowy takich instalacji.

25 stycznia br. ruszyły dotacje z ARiMR m.in. na budowę biogazowni, rolnicy mogą starać się o 1,5 mln zł. O tym, jak dotacje i nowe przepisy przyczynią się do popularności biogazowni, przekonamy się w najbliższych latach. Nadzieję może budzić fakt, że jeśli chodzi o biogaz i biometan niespecjalnie trzeba wymyślać proch na nowo (o czym pisał kilka miesięcy temu Jakub Kajmowicz). Wystarczy przyjrzeć się temu, jak inne państwa – Dania czy Szwecja – podeszły do tematu, wyciągnąć wnioski i skorzystać z ich doświadczeń. Zresztą, rekomendowała to nie tak dawno temu Polska Organizacja Biometanu.

Z danych Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa ze stycznia 2024 r. w Polsce zarejestrowanych było 137 wytwórców biogazu rolniczego. Instalacje w kraju mają łączną moc niewiele ponad 155 MW. Według szacunków ministerstwa rolnictwa potencjał jest o wiele większy – w Polsce można postawić do 2 GW mocy w takich instalacjach.

Gorzej jest w kwestii biometanowni – te dopiero powstają. Plany dotyczące produkcji zielonego CH₄ – i to może być dobry prognostyk dla sektora – mają duże spółki. Orlen ruszył z budową instalacji do produkcji biometanu w Głąbowie w woj. warmińsko-mazurskim. Docelowo ma produkować 7 milionów m³ biometanu rocznie, który później zostanie przekształcony w bioLNG dla aut ciężarowych. Orlen Południe, odpowiedzialne za biogaz w płockim koncernie, kupił też trzy biogazownie, które zamierza zamienić w biometanownie.

Barierą – jak w przypadku większości projektów związanych z transformacją energetyczną – mogą być pieniądze. Wspomniana inwestycja Orlenu w Głąbowie to wydatek rzędu 180 mln zł. Choć kosztowna, gra jest warta świeczki – każdy m³ zielonego biogazu będzie w najbliższych latach na wagę złota. Oczywiście pod warunkiem, że politycy podtrzymają deklaracje, że nie w smak im importowanie gazu z zagranicy (nawet od sojuszników) i chcą „zieleńszej” alternatywy dla – nomen omen – błękitnego paliwa.