Co dalej z CCUS? UE przedstawia priorytety

Carbon capture, utilisation and storage (CCUS) czyli wychwytywanie, utylizacja i składowanie CO₂, zgodnie z agendą Komisji Europejskiej, jest priorytetową technologią w ramach Europejskiej Unii Energetycznej i odgrywa kluczową rolę w osiąganiu celów klimatycznych na 2050 rok. Net Zero Industry Act (NZIA) z 2024 roku uwzględnia CCUS jako strategiczną technologię, wyznaczając cel magazynowania 50 Mt CO₂ rocznie do 2030 roku. Strategia Zarządzania Węglem Przemysłowym (ICMS) UE koncentruje się na dekarbonizacji sektorów trudnych do redukcji emisji oraz rozwoju sieci transportu i magazynowania CO₂.

Aby zobaczyć perspektywy rozwoju, warto spojrzeń na aktualny stan technologii CCUS. Łańcuch wartości CCUS obejmuje cztery etapy: wychwytywanie, transport, wykorzystanie i składowanie.

• Wychwytywanie: Metody, takie jak rozpuszczalniki aminowe, dominują w zastosowaniach przemysłowych, a ich koszty wynoszą od 10 do 120 €/t CO₂ w zależności od sektora.
• Transport: Rurociągi i transport morski są najtańszymi metodami; rurociągi są lepsze dla projektów o dużej przepustowości, a transport morski dla większej elastyczności.
• Chociaż mocznik i metanol pochodzące z CO₂ są komercyjnie dostępne, większość aplikacji znajduje się na etapie pilotażowym (TRL 6).
• Składowanie: Warstwy wodonośne solne i wyczerpane złoża węglowodorów są najlepiej rozwinięte.

Trendy rynkowe i prognozy

Globalna zdolność CCUS wzrosła w 2023 roku o imponujące 102 proc., osiągając 361 Mt rocznie w 392 projektach. Mimo tego, decyzje inwestycyjne (FID) pozostają wąskim gardłem, spowalniając dalszy rozwój sektora. Unia Europejska planuje wychwytywać 450 Mt CO₂ rocznie do 2050 roku, koncentrując się głównie na emisjach przemysłowych. W celu obniżenia kosztów infrastruktury rozwijane są centra CCUS w kluczowych portach przemysłowych, takich jak Porthos w Rotterdamie i Northern Lights w Norwegii. 

Koszty i wyzwania

Koszty związane z technologiami CCUS są bardzo zróżnicowane i zależą od stężenia CO₂ oraz skali operacji. Wynoszą one od 40 do 90 €/t w sektorze przemysłowym oraz ponad 300 €/t w przypadku technologii DAC. Transport CO₂ również charakteryzuje się dużą zmiennością cen, zależną od metody i odległości, przy czym transport rurociągami kosztuje od 2 do 15 €/t, a transport morski od 12 do 30 €/t. Koszty składowania są zazwyczaj niższe w lokalizacjach lądowych, gdzie wynoszą średnio od 5 do 35 €/t, w zależności od warunków geologicznych. 

Jednak wdrażanie CCUS napotyka poważne wyzwania, takie jak wysokie koszty inwestycyjne, które zniechęcają inwestorów. Dodatkowo, ograniczone doświadczenie operacyjne w pełnoskalowych łańcuchach CCUS oraz obawy społeczne i środowiskowe, szczególnie związane z miejscami składowania, stanowią istotne bariery rozwoju danej technologii. 

Badania, rozwój i innowacje (RD&I)

Unia Europejska stara się utrzymywać wysoką pozycję na świecie w finansowaniu publicznych badań, rozwoju i innowacji, inwestując od 2018 roku 4,5 miliarda euro w łańcuch wartości CCUS. Główne kraje finansujące to Niemcy, Francja i Dania. Niemniej jednak trzeba wspomnieć, że sektor prywatny w Europie pozostaje w tyle za Stanami Zjednoczonymi, gdzie kapitał wysokiego ryzyka i inwestycje prywatne koncentrują większe środki na technologiach CCUS. 

CCUS oferuje znaczące szanse na skalowalne rozwiązania dekarbonizacyjne w przemyśle. Rozwijające się modele biznesowe, wspierają obniżanie kosztów i przyspieszenie wdrażania technologii. Jednak istnieją poważne zagrożenia, takie jak niepewność regulacyjna, brak akceptacji społecznej oraz zależności w globalnych łańcuchach dostaw, które mogą ograniczać rozwój CCUS.

Perspektywa strategiczna

Jest pewne, że aby osiągnąć cele klimatyczne – czyli azymut „zero emisji w 2050 roku”, Unia Europejska musi przyspieszyć wdrażanie technologii CCUS. Wymaga to dostosowania rozwoju infrastruktury do źródeł emisji, harmonizacji standardów transportu CO₂ oraz regulacji w poszczególnych państwach członkowskich. Kluczowe będzie także przyspieszenie redukcji kosztów dzięki technologiom modułowym, klasteryzacji emitentów oraz wykorzystaniu istniejącej infrastruktury. CCUS pozostaje jednym z filarów strategii UE w dążeniu do neutralności klimatycznej i nie zanosi się na to, że w przyszłości ma się to zmienić.

Podsumowując raport Komisji Europejskiej, można stwierdzić że przedstawia on obecny stan, trendy oraz przyszłe perspektywy dla tych technologii w UE i na świecie. W raporcie opisano kluczowe inicjatywy, takie jak Net Zero Industry Act, który ustala cel składowania 50 Mt CO₂ rocznie do 2030 roku, oraz Strategię Zarządzania Węglem w Przemyśle, skupiającą się na infrastrukturze transportu i składowania CO₂.

Globalny rynek CCUS rozwija się w szybkim tempie, osiągając znaczny wzrost zdolności w fazie realizacji projektów w 2023 roku, co wskazuje na istotny postęp w sektorze. Jednak liczba w pełni operacyjnych instalacji pozostaje ograniczona. Kluczowe wyzwania to wysokie koszty wdrożenia, ograniczone zaufanie ze strony inwestorów oraz niedostateczne doświadczenie w budowie i eksploatacji systemów na pełną skalę. Koszty wychwytywania dwutlenku węgla w sektorze przemysłowym są zróżnicowane, zależne od specyfiki procesów, a w przypadku bardziej zaawansowanych technologii, takich jak DAC, są znacznie wyższe. Koszty składowania również wykazują zmienność, uzależnioną od lokalizacji i warunków geologicznych.

Raport KE można znaleźć pod następującym linkiem: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC139285/JRC139285\_01.pdf