Tendencje i możliwy kształt integracji rynków gazu w Europie Środkowej.

Integracja rynków gazu ziemnego jest procesem inspirowanym przez Unię Europejską, której polityka zmierza do zbudowania jednego, wspólnego rynku energii i gazu. O tempie i kształcie tej integracji decydują w dużej mierze strategie i wola poszczególnych państw. Istotne znaczenie mają także wielkie projekty infrastrukturalne, które ogniskują zainteresowanie poszczególnych państw i biznesu.  W ostatnim dziesięcioleciu było kilka propozycji, które budziły zainteresowanie państw regionu:

• projekt NABUCCO, który nigdy nie wyszedł poza fazę ogólnej koncepcji,
• Korytarz Północ-Południe, który miał stworzyć alternatywę wobec połączeń na kierunku wschód – zachód, ale do tej pory nie został ukończony (Chorwacja do tej pory nie przystąpiła do budowy terminala LNG na wyspie KRK).
• rosyjski projekt South Stream, skierowany do państw Europy Południowo-Wschodniej, z pominięciem Ukrainy, z którego Rosjanie ostatecznie się wycofali

Wpływ Nord Stream 2 na kształt regionalnej integracji w Europie Środkowej

To co ostatecznie powstało, choć ponad naszym regionem ale z ogromnym na niego wpływem, to Nord Stream. Główni partnerzy projektu chcą go rozwijać o kolejne dwie nitki, co finalnie umożliwi przepływ 110 mld m³ paliwa rocznie. Historia tego projektu pokazuje, że integracja postępuje przede wszystkim miedzy Rosją a Niemcami. Zrealizowanie tego przedsięwzięcia utrwali ukształtowany w Europie Środkowo-Wschodniej układ sił: Rosja jako monopolista w dostawach – Niemcy jako centrum dystrybucyjne rosyjskiego gazu dla regionu. W takich warunkach integracja w Europie Środkowej może polegać na budowie kolejnych połączeń międzysystemowych umożliwiających dystrybuowanie gazu pochodzącego z rynku niemieckiego.

Wpływ Baltic Pipe na kształt regionalnej integracji w Europie Środkowej.

Polskie projekty infrastrukturalne takie jak terminal LNG w Świnoujściu czy połączenie Baltic Pipe stworzą konkretną alternatywę w zakresie dostaw gazu na rynek polski, ale także na rynki państw Europy Środkowej. W znaczący sposób poprawią bezpieczeństwo, ale także poprzez zaistnienie możliwości prawdziwego wyboru umożliwią także realną liberalizację rynków w regionie. To właśnie w oparciu o ten nowy strumień gazu płynący przez Polskę na osi Północ-Południe powinna być oparta integracja rynków w Europie Środkowej

Ukraina

To bardzo ciekawy rynek bo największy w naszym regionie. Władze deklarują wolę głębokich reform zmierzających do budowy zliberalizowanego rynku. Kierunek importu został zmieniony na zachodni.

Ewentualna głębsza integracja z Ukrainą stwarza szansę uzyskania przez Polskę roli dostawcy (pośrednika) gazu na ten rynek. Byłaby to sytuacja korzystna dla obu stron. Doskonałym miejscem na zawieranie takich kontraktów jest działająca w ramach TGE polska Giełda Gazu i Hub Gazowy. 

Czy w EŚW potrzebny jest regionalny hub gazowy i dlaczego?

Jest potrzebny. To przekonanie wynika z obserwacji zmian jakie dokonywały się na rynkach gazu w Europie Zachodniej i USA w ostatnich 20 latach. Na pewnym etapie procesów liberalizacji i integracji (przełom XX i XXI w.) zaczęły się wykształcać tego typu instytucje jak huby gazowe, które konstruowały dla coraz liczniejszych uczestników rynku, odpowiednią ofertę usług. Proces liberalizacji w Europie Środkowej będzie powodował różnicowanie uczestników rynku i generował nowe potrzeby związane z wolnym obrotem gazem. Ktoś będzie musiał je zaspokoić. Jeśli w naszym regionie nie powstanie hub gazowy, to tę lukę wypełnią huby np. z Niemiec. 

Kluczowe warunki niezbędne, by taki hub powstał w EŚW? Jakie są/ mogą być najważniejsze przeszkody dla jego powstania? Jakie są szanse, aby hub gazowy w EŚW powstał w najbliższym czasie; jaki mógłby to być hub, gdzie i jak mógłby powstać?

Kluczowe warunki niezbędne do powstania hubu można podzielić na dwie kategorie:

I. Infrastrukturalno-systemowe

• zdywersyfikowanie dostaw
• połączenia międzysystemowe w obrębie Grupy Wyszehradzkiej, poprzez Litwę z Łotwą, Estonią i Finlandią,
• dalsza rozbudowa magazynów i dostosowanie ich działalności do potrzeb rynku,
• zniesienie taryfowania na rynku hurtowym
• platforma OTC.
  
  

II. Polityczne

• wola polityczna
• lider, animator projektu

Gdzie mógłby powstać hub?

Takie pomysły pojawiały się w Europie Środkowo-Wschodniej od paru lat: Bułgaria koło Warny w oparciu o South Stream, w Rumunii w oparciu ten sam projekt, Ukraina w oparciu o infrastrukturę magazynową.

Litewski minister energii podczas wizyty w Polsce (marzec 2016 r.) stwierdził, że Polska może zostać regionalnym hubem gazowym. 

Powstała dobra atmosfera do rozpoczęcia pracy nad takim projektem.

Czy jest szansa (jak duża) na to by powstał hub gazowy w Polsce? Co zwiększałoby szanse na powstanie takiego hubu: jakie okoliczności / działania infrastrukturalne, regulacyjne, polityczne, etc.?

• Polska ma bardzo dobre warunki do tego, by taki hub stworzyć. Wynikają one m.in. z położenia geograficznego:  dostęp do morza, centralne położenie.
• Decydujące znaczenie dla tego projektu ma ostateczne uruchomienie terminala LNG, a następnie ukończenie projektu Baltic Pipe.
• Stworzenie hubu powinno być zsynchronizowane z tempem realizacji wspomnianych przedsięwzięć.
• W Polsce w ramach TGE działa jedyna w regionie Giełda Gazu. TGE dysponuje także  takimi instrumentami jak Izba Rozliczeniowa oraz platforma OTC. To jedna z przewag konkurencyjnych Polski w regionie.
• TGE wraz z partnerami biznesowymi  prowadzi intensywne prace nad projektem hubu gazowego.
• Rozbudowa magazynów gazu.
• W obszarze regulacyjnym należy pomyśleć o zmianie ustawy o zapasach obowiązkowych. Należy stworzyć nowe rozwiązania dające z jednej strony gwarancje bezpieczeństwa (wyspecjalizowana agencja i opłata), a z drugiej udrażniające wejście na rynek nowych uczestników.
• Należy do tego projektu podejść kompleksowo, tak modelując jego konstrukcję, żeby stał się atrakcyjnym miejscem do zawierania transakcji w skali całego regionu.
• Projekt ten powinien się znaleźć w nowej polityce energetycznej Polski stanowiąc dopełnienie strategicznych projektów dywersyfikacyjnych.

Marcin Sienkiewicz, prezes Dolnośląskiego Instytutu Studiów Energetycznych

Zobacz także: Naimski: Baltic Pipe ma polityczne poparcie Norwegii i Polski

Zobacz także: ENI: Nord Stream II zaszkodzi Włochom