Prawne aspekty dywersyfikacji dostaw gazu. "Problem z rewersem na Jamale" [ANALIZA]

W pracy „Polityka energetyczna. Prawne instrumenty realizacji” (autorstwa dr. Filipa Elżanowskiego) poświęconej prawnym instrumentom polityki energetycznej wskazano, że dla budowy bezpieczeństwa istotna jest przede wszystkim dbałość organów Państwa o budowanie długofalowej, zrównoważonej i zróżnicowanej polityki energetycznej. Głównym celem tak rozumianej polityki jest odpowiednie konstruowanie prawnych rozwiązań dla zdywersyfikowania źródeł surowcowych. Warto więc przypomnieć, że kształtowanie tej polityki od samego początku wspierane było także rozwiązaniami legislacyjnymi, wymuszającymi odpowiednie jej ramy. W polskim systemie dywersyfikacja dostaw gazu została ujęta w głównym akcie prawnym dotyczącym sektora energetycznego, a dokładnie Ustawie Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r. poz. 1059, z późn. zm.), zwanej dalej: „ustawą”.

W art. 32 ust. 2 ustawy mówi, że „koncesje na wykonywanie działalności w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą są wydawane z uwzględnieniem dywersyfikacji źródeł gazu oraz bezpieczeństwa energetycznego”. Zgodnie z brzmieniem ustawy, według stanu przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 1165) w art. 32 ust. 3 tej ustawy postanowiono, że Rada Ministrów (na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki) określi w drodze rozporządzenia, minimalny poziom dywersyfikacji poprzez ustalenie maksymalnego procentowego udziału gazu z jednego źródła.

Stosownie do zapisu ustawowego ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 października 2000 r. w sprawie minimalnego poziomu dywersyfikacji dostaw gazu z zagranicy (Dz. U. Nr 95, poz. 1042), które uzyskało nazwę  „Rozporządzenia Dywersyfikacyjnego”.  W paragrafie 1 ust. 1 określono maksymalny udział gazu importowanego z jednego kraju pochodzenia, w stosunku do całkowitej wielkości gazu importowanego w danym roku. Poziom importowanego gazu w następnych latach określono procentowo zmniejszając go do poziomu 49 % w roku 2020 r., co przedstawiono w Tabeli 1.

Tabela 1. Poziom procentowy gazu importowanego w latach 2001-2020 wg. Rozporządzenia

Źródło: opracowanie własne

Po akcesji Polski do Unii Europejskiej nastąpiła konieczność dostosowania zapisów prawnych do nowej sytuacji, w szczególności dotyczyło to sprecyzowania definicji gazu zakupionego w ramach kontraktów zawieranych na obszarze Unii Europejskiej. W związku z tym faktem został przygotowany nowy dokument: rozporządzenie Rady Ministrów „W sprawie minimalnego poziomu dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego z zagranicy” z dnia 11 listopada 2016, (wersja 1.2), który do dnia 2 grudnia 2016 r. podlegał obowiązkowym konsultacjom społecznym. Projekt rozporządzenia, stosownie do wymogów wynikających z dostosowania polskiego prawa do wytycznych unijnych, zawiera zapisy porządkujące definicję gazu „importowanego”, tak aby w sposób jednoznaczny określić, że dotyczy to obowiązków dywersyfikacji gazu importowanego, a nie gazu zakupionego w ramach kontraktów z krajami członkowskimi UE lub dostaw, których źródłem są państwa EFTA – strony umowy o EOG.

Ujednolicenie definicji jest także spójne z pozostałymi regulacjami sektorowymi, a zwłaszcza z ustawą z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym oraz z ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym. W projekcie zaktualizowano i na nowo określono poziom importu dostaw gazu z zagranicy dla następnych okresów, tj. lat 2017-2022 z maksymalnym pułapem do 70 % oraz w latach 2023-2026 do 33 %.

Należy zaznaczyć, że maksymalny określony poziom w projekcie rozporządzenia jest zgodny z analogicznymi zapisami w ustawach krajowych innych państw członkowskich UE. Generalną zasadą jest, że dostawy z jednego kierunku nie mogą przekroczyć połowy dostaw na terytorium kraju. Wątpliwości co do zapisów przygotowanych w projekcie dotyczą interpretacji dostaw realizowanych w ramach „rewersu fizycznego”, czyli sprowadzenie gazu Niemiec gazociągiem jamalskim. Pomimo że kontraktowo jest to zakup wewnątrzwspólnotowy, to fizycznie sprowadzany jest z kierunku wschodniego. Ponieważ projekt rozporządzenia obejmuje także dostawy gazu skroplonego LNG, , to także wolumen dostaw dostarczany drogą morską będzie wliczany do oceny poziomu dywersyfikacji. Całość działań związanych z obszarem poszukiwania i eksploatacji gazu ziemnego w Polsce zawarto w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Środowiska (Dz. U. z 2015 r. poz. 1904). Podział kompetencji organów państwa odpowiedzialnych za ten obszar przyznano dwóm resortom - za sprawy geologii, należące do działu środowisko, odpowiada Minister Środowiska. Ponadto zgodnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2015 r. w miejsce Ministerstwa Gospodarki powołano Ministerstwo Energii, które przejęło zadania związane z energetyką - wraz z zasobami kadrowymi i majątkiem, w tym także odpowiedzialność za gospodarkę złożami kopalin.

Zobacz także: Zaleski: polskie łupki A.D. 2017- nadzieje i rozczarowania [ANALIZA]

Zobacz także: Efektywność energetyczna pozwoli Ukrainie przetrwać wojnę z Rosją? [ANALIZA]