"Polska powinna przestać finansować agresywną politykę Rosji" [ANALIZA]

Czytając „Koncepcję obrony RP” moją uwagę przyciągnęły dwa stwierdzenia. Pierwsze mówi: „Jednym z naszych długofalowych celów jest budowa kultury krytycznego myślenia w resorcie „ (s.7) oraz drugie: „Choć w przeszłości w resorcie obrony narodowej organizowano przeglądy obronne i tworzono dokumenty o statusie „strategicznym”, opierały się one na nierealistycznej ocenie środowiska bezpieczeństwa Polski oraz powierzchownej metodologii. Błędne podstawy skutkowały nieadekwatnymi rekomendacjami, zaś efektem był potencjał nieodpowiadający potrzebom obronnym państwa” (s. 10).

Czytając te zdania nasunęła mi się na myśl najnowsza publikacje prof. Skarzynskiego  "Geoekonomia – kryzys czy upadek teorii stosunków międzynarodowych?",  autora głośnej książki "Anarchia i policentryzm. Elementy teorii stosunków międzynarodowych". W swojej najnowszej publikacji profesor Skarzynski pisze: "Ostatnio do Polski zawitała geoekonomia, która jest kolejną jawną kopią zachodniej pseudonauki wykonaną za pieniądze podatnika. Podobno miały być one przeznaczone na badania naukowe, ale lokalna profesura jak zwykle spożytkowała je zgodnie z własnymi umiejętnościami i interesami. Ponownie nasuwa się pytanie o to, czy powinno nas zadowalać powielanie? Czy nie możemy mieć ambicji stworzenia własnej teorii, która nie będzie wtłaczała naszego myślenia w ramy charakterystyczne dla myślenia imperialnego, typowego dla geopolityki, pseudoteorii stosunków międzynarodowych i geoekonomii. W przypadku geoekonomii chodzi o kolejną pseudoteorię, która nawet na Zachodzie nie zaistniała. Natomiast u nas poświęcony jej został cały program badawczy, finansowany za pomocą grantu. Czyż to nie paradoks?".

I dalej: „Pojawia się jednak pytanie: jak daleko może sięgać proces kopiowania? Jak długo może trwać i czy kiedykolwiek w ogóle dojdzie do uświadomienia, a tym bardziej głębszego zrozumienia konsekwencji wynikających z tej czynności, szczególnie gdy praktykuje się ją przez dekady? Na dodatek przy udziale profesorów, którzy wpływali na myślenie polityków i wykształcili całe rzesze studentów naiwnie powtarzających przestarzałe schematy, spoglądających na świat przez pryzmat anachronicznej geopolityki i pseudoteorii stosunków międzynarodowych?”. Ciekawe, iż zarówno twórcy „Koncepcji obrony RP”, jak i prof. Skarzynski dochodzą do jednakowych konstatacji, choć na różnych polach praktyki i nauki. Z tej perspektywy „Koncepcja obrony RP” to niewątpliwie próba wyjścia z zaścianka, oznaczającego kopiowanie, powielanie i pseudonaukowe badania.

Z mojego punktu widzenia, tj osoby badającej bezpieczeństwo ekonomiczne i energetyczne, „Koncepcja obrony RP” jest dokumentem, który ma istotną wartość. Na podkreślenie zasługuje włączenie do niego kwestii rozwoju gospodarczego i pokazanie, że zarówno bezpieczeństwo ekonomiczne, jak i militarne są współzależne. Oznacza to, iż realizacja SPO jest warunkowana stanem gospodarki, ale również może wpływać na jej stan. Z drugiej strony, zapisano w dokumencie kwestie dywersyfikacji dostaw surowców energetycznych, jako kluczowe dla „upodmiotowienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej” s. 31. Perspektywa średnioterminowa realizacji tego założenia jest prawidłowa, nie wykluczająca innych działań zmierzających do ograniczenia importu surowców energetycznych do Polski.

Zwrócenie uwagi na import ropy naftowej i gazu z Rosji, jako czynnika negatywnie wpływającego na poziom bezpieczeństwa militarnego, jest przejawem holistycznego ujęcia i zasługuje na uznanie. Zgodnie z danymi SIPRI nieprzerwanie od 1998 roku Rosja zwiększa swoje wydatki militarne - mimo kryzysu 2008 roku, sankcji po agresji na Ukrainę i dramatycznego spadku cen ropy naftowej i gazu (między czerwcem 2014, a styczniem 2016 r cena ropy spadła o 77%) W 2012 roku wydatki te wyniosły 4,0 % PKB, w 2013 4,2%, 2014 4,5 %, 2015 4,9 %, a w 2016 roku 5,3 %. Wzrosły one z 57 mld $ w 2013 roku do 70 mld $ w 2016 roku (ceny stałe z uwzględnieniem kursu walutowego 2015). Jednocześnie gospodarka rosyjska notowała spadek PKB o 3% w 2015. Mimo to Rosja nie ograniczyła wydatków zbrojeniowych, zmniejszając inne pozycje budżetowe, jak: edukacja, zdrowie, sport i wiele innych. Reasumując, mimo spadku PKB Rosja zwiększała wydatki na zbrojenia, wykorzystując swoje proste rezerwy i ograniczając wydatki społeczne. Siłą rzeczy powodowało to wzrost nastrojów antyrządowych, co sprawiało, iż taka polityka na dłuższą metę nie mogła być skuteczna.  

Jednak ostatni wzrost cen ropy naftowej zmienił sytuację - dochody budżetu z eksportu gazu i ropy naftowej, porównując I kwartał 2016 i 2017, wzrosły o 2,2 % PKB do 7,6 % PKB. Zgodnie z symulacjami Banku Światowego spadek cen ropy naftowej (założenie 55 $ za baryłkę) o 15 % spowoduje redukcję wzrostu PKB Rosji do 1%, a 15 % wzrost spowoduje wzrost PKB do 1,6 %. Przy założonej cenie na poziomie 55 $ PKB Rosji wzrośnie o 1,3% w 2017 roku. Złapanie przez Rosję drugiego oddechu spowoduje odbudowę rezerw w gospodarce oraz spowoduje dalsze kontynuowanie polityki wysokich wydatków na zbrojenia, przy równoczesnym zwiększeniu wydatków na sferę społeczną.

Z tej perspektywy kluczowym staje się ograniczenie importu ropy naftowej i gazu ziemnego z Rosji i zmniejszenie transferów pieniężnych w tym kierunku - a w dłuższej perspektywie generalne ograniczanie importu surowców energetycznych, ponieważ transfery z tego tytułu finansują agresywną politykę Rosji. Biorąc pod uwagę zależność gospodarki Rosji od cen ropy i gazu w interesie Polski jest ograniczanie globalnego popytu na te surowce, czego konsekwencją będzie ograniczenie ekonomicznych podstaw potęgi militarnej FR.   

Reasumując - rezultaty SPO powinny zostać szybko implementowane do innych polityk publicznych. Z mojej perspektywy kluczowe w tym kontekście są Ministerstwo Rozwoju oraz Ministerstwo Energii. W pracach nad Polską Polityką Energetyczną 2050 wyniki tych prac powinny kierunkować działania i stosowane narzędzia w jej realizacji. A czasu jest coraz mniej.

Zobacz także: Naimski: Europa nie musi sprowadzać gazu z Rosji

Zobacz także: Trump sprzeda połowę amerykańskich rezerw ropy naftowej?