Nowelizacja ustawy o zapasach ropy naftowej i gazu. Jak wpłynie na przedsiębiorców? [KOMENTARZ]

Celem Proponowanej Nowelizacji jest również usystematyzowanie zasad związanych z uruchamianiem obowiązkowych zapasów gazu ziemnego w momencie kryzysu energetycznego, określenie obowiązków, jakie ciążyć będą na podmiotach świadczących usługę magazynowania gazu ziemnego oraz uregulowanie zasad nakładania kar finansowych w przypadku naruszenia obowiązków i zasad, według których obowiązkowe zapasy gazu ziemnego powinny być utrzymywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem gazem ziemnym z zagranicą i podmioty dokonujące przywozu gazu ziemnego („Podmioty Zobowiązane”) albo podmioty świadczące usługi magazynowania gazu ziemnego („Operatorzy Systemu Magazynowania”).

Zgodnie z Proponowaną Nowelizacją, zapasy gazu ziemnego będą musiały być magazynowane w sposób fizyczny, w konkretnie wskazanych instalacjach oraz w sposób spełniający ściśle określone warunki. Tym samym, poprzez wprowadzenie zmian do art. 24 ust. 3 oraz art. 24a ust. 1 Ustawy o zapasach, wyklucza ona możliwość realizacji tego obowiązku poprzez skorzystanie przez Podmioty Zobowiązane z usługi tzw. „wirtualnego magazynu”.

Istotną zmianą, przewidzianą w Proponowanej Nowelizacji, jest dodanie ust. 10 do art. 25 Ustawy o zapasach, w myśl którego „przedsiębiorstwo energetyczne, które wykonywało działalność gospodarczą w zakresie obrotu gazem ziemnym z zagranicą i podmiot, który dokonywał jego przywozu, utrzymują zapasy obowiązkowe gazu ziemnego ustalone zgodnie z ust. 2 lub ust. 5, w okresach, o których mowa w tych przepisach, także w przypadku odpowiednio, cofnięcia przez Prezesa URE koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą lub wygaśnięcia tej koncesji albo zaprzestania przywozu gazu ziemnego”. Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że ww. podmioty będą zobowiązane do utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego w kolejnym roku gazowym (zgodnie z art. 25 ust. 4 Ustawy o zapasach rok gazowy obejmuje okres od 1 października roku bieżącego do dnia 31 września kolejnego roku), także w przypadku uchylenia lub wygaśnięcia posiadanej przez nie koncesji bądź też zaprzestania przywozu gazu ziemnego w trakcie danego roku gazowego, a jeszcze przed datą rozpoczęcia nowego roku gazowego. Innymi słowy, uchylenie koncesji, jej wygaśnięcie albo zaprzestanie przywozu gazu ziemnego w trakcie trwania danego roku gazowego pozostanie bez wpływu na obowiązek Podmiotu Zobowiązanego utrzymywania zapasów gazu ziemnego w kolejnym pełnym roku gazowym, pomimo zaprzestania prowadzenia przedmiotowej działalności koncesjonowanej.

Zobacz także: Rosjanie dokonali przełomowego odkrycia złoża ropy w Arktyce

Warto wskazać także, że Proponowana Nowelizacja rozstrzyga nieuregulowaną dotąd kwestię relacji pomiędzy obowiązkiem utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego, a tzw. „tranzytem gazu ziemnego”, polegającym na dostarczaniu gazu ziemnego do innych państw niż Polska, poprzez terytorium Polski. Dotychczasowe stanowisko i praktyka Prezesa URE wskazywała, że wolumen gazu ziemnego objęty tym rodzajem działalności nie podlegał uwzględnieniu przy obliczaniu poziomu obowiązkowych zapasów gazu ziemnego. Powyższe założenie zostało potwierdzone w Proponowanej Nowelizacji, która dodaje ustęp 9 do art. 25 Ustawy o zapasach, wskazujący, że „ilość gazu ziemnego przywiezionego, o której mowa w ust. 2 i 5, ustala się jako różnicę między wielkością przywozu i wywozu w okresach, o których mowa w tych przepisach”. Dotychczas kwestia ta rodziła szereg wątpliwości przedsiębiorstw przyjmujących ten rodzaj modelu biznesowego.

Przepisy Proponowanej Nowelizacji zmienią również stosowany system rozliczeń finansowych pomiędzy Operatorem Systemu Przesyłowego Gazowego, a Podmiotami Zobowiązanymi w sytuacji uruchomienia utrzymywanych przez nie zapasów obowiązkowych gazu ziemnego. Dotychczasowy mechanizm opierał się na cenie gazu określonej w taryfie Podmiotu Zobowiązanego, a w przypadku gdy nie był on zobowiązany do posiadania taryf, według ceny określonej między tym podmiotem a Operatorem Systemu Przesyłowego Gazowego. Natomiast Proponowana Nowelizacja przewiduje delegację dla Ministra Energii do określenia w drodze rozporządzenia sposobu prowadzenia rozliczeń za uruchomione zapasy gazu ziemnego, sposobu kalkulacji ceny za paliwa gazowe stosowane do tych rozliczeń, a także sposobu bilansowania systemu przesyłowego i prowadzenia rozliczeń z tytułu jego niezbilansowania w okresie uruchomienia zapasów obowiązkowych gazu ziemnego.

Celem uproszczenia i ułatwienia realizacji utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego, Proponowana Nowelizacja przewiduje przeniesienie części obowiązków z Podmiotów Zobowiązanych na Operatorów Systemów Magazynowania. Do najważniejszych zmian przewidzianych w tym zakresie zaliczyć możemy m.in. zwolnienie z obowiązku przedstawiania przez Podmioty Zobowiązane charakterystyki instalacji, w której utrzymywane będą zapasy obowiązkowe gazu ziemnego. Co istotne, powyższe zwolnienie z obowiązku nie będzie dotyczyć jednak zapasów obowiązkowych utrzymywanych w instalacji poza terytorium Polski.

W przypadku podjęcia decyzji o realizowaniu obowiązku utrzymywania obowiązkowych zapasów gazu ziemnego w instalacjach zlokalizowanych poza terytorium Polski, w świetle Proponowanej Nowelizacji, niezbędne będzie zarezerwowanie zdolności przesyłowych w punkcie wyjścia z systemu zagranicznego i wejścia do systemu krajowego na zasadach ciągłych, a zarezerwowana zdolność przesyłowa nie może być wykorzystywana na inne cele niż te związane z realizacją tego obowiązku. Przewidywana zmiana spowoduje, że Podmioty Zobowiązane planujące utrzymywanie zapasów obowiązkowych w instalacjach poza terytorium Polski będą zmuszone do ponoszenia wydatków finansowych z tym związanych, przy jednoczesnej niemożliwości korzystania z zarezerwowanej zdolności na inne cele niż te, które są związane z obowiązkiem magazynowania. Dodatkowo Nowelizacja wskazuje, że  wykorzystywanie zarezerwowanej mocy przesyłowej przez przedsiębiorstwo na inne cele niż związane z obowiązkiem utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego zagrożone będzie karą pieniężną nakładaną przez Prezesa URE, w wysokości od 10% do 15% przychodu osiągniętego przez tego przedsiębiorcę w poprzednim roku podatkowym. Warto w tym miejscu również podkreślić, że Proponowana Nowelizacja przewiduje uchylenie przepisu umożliwiającego Prezesowi URE miarkowanie kary, o której mowa powyżej, poprzez uwzględnienie przy jej wyliczaniu czasu trwania, stopnia oraz przyczyny dokonanego naruszenia.

Nowelizacja zakłada również zmianę niektórych przepisów Ustawy Prawo Energetyczne. Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 33 ust. 1a Prawa energetycznego Prezes URE uzależnia udzielenie koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą od posiadania przez wnioskodawcę własnych pojemności magazynowych lub od zawarcia przez niego umowy przedwstępnej o świadczenie usługi magazynowania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego albo umowy o wykonywania zadań w zakresie utrzymywania zapasów. Art.2 ust. 2 Proponowanej Nowelizacji ma znieść powyższy wymóg, w związku z czym udzielenie koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą przez Prezesa URE nie będzie uzależnione od spełnienia przez wnioskodawcę ww. warunków.

W dniu 7 czerwca 2017 r. projekt Proponowanej Nowelizacji został skierowany do dwóch komisji sejmowych: Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji do Spraw Energii i Skarbu Państwa. Proponowana Nowelizacja zakłada wprowadzenie zmian jeszcze przed rozpoczęciem nowego roku gazowego (obejmującego okres od 1 października 2017 r. do 30 września 2018 r.), w związku z czym należy się spodziewać, że jej finalne brzmienie zostanie przyjęte jeszcze przed sierpniową przerwą wakacyjną parlamentu.

Grzegorz Filipowicz, adwokat w Praktyce Infrastruktury i Energetyki Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka

Mateusz Koszel, prawnik w Praktyce Infrastruktury i Energetyki Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka