Zmiana klimatu wyraźnie przyspiesza. Polska Akademia Nauk wydała zalecenia

Od czasu publikacji pierwszego raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) pewność co do antropogenicznej przyczyny globalnego ocieplenia tylko wzrastała. Rok temu wnioski z kolejnych raportów podsumowała Nauka o Klimacie:

• „I raport (FAR), 1990 rok: »Jesteśmy pewni, że emisje z działalności ludzkiej istotnie podnoszą atmosferyczne koncentracje gazów cieplarnianych (...). Ten wzrost nasili efekt cieplarniany, wpływając na (...)ocieplenie powierzchni Ziemi«.
• II raport (AR2), 1995 rok: »(...) Bilans dowodów wskazuje, że ludzie mają zauważalny wpływ na globalny klimat«.
• III raport (TAR), 2001 rok: »Większość ocieplenia obserwowanego w co najmniej ostatnich 50 latach jest prawdopodobnie (likely = 66-90 proc.) wynikiem wzrostu koncentracji gazów cieplarnianych«.
• IV raport (AR4), 2007 rok: »Ocieplenie systemu klimatycznego jest niewątpliwe.(...) Większość obserwowanego wzrostu średniej globalnej temperatury od połowy XX w. wynika najprawdopodobniej (very likely, czyli >90 proc.) z obserwowanego wzrostu koncentracji antropogenicznych gazów cieplarnianych«.
• V raport (AR5), 2013 rok: »Wpływ (gazów cieplarnianych – przyp. Energetyka24) wraz z innymi czynnikami antropogenicznymi został wykryty w całym systemie klimatycznym i jest nadzwyczaj prawdopodobnie (extremely likely = 95-100 proc.), że jest to dominująca przyczyna ocieplenia obserwowanego od połowy XX wieku«.
• VI raport (AR6), 2023 rok: »Działalność człowieka, przede wszystkim poprzez emisję gazów cieplarnianych, bezdyskusyjnie spowodowała globalne ocieplenie«".

Zmiana zachodzi w absolutnie bezprecedensowym w historii planety tempie, a stężenie dwutlenku węgla w atmosferze gwałtownie się zwiększa. W chwili publikacji pierwszego raportu IPCC wynosiło ono jeszcze 350 ppm – to już o 70 ppm więcej,  niż w czasach przedprzemysłowych – a roczny przyrost wynosił średnio 1,5 ppm. Teraz tempo to już 2,5 ppm rocznie, mimo wszystkich szczytów klimatycznych, przygotowanych strategii i porozumień zawartych od tamtego czasu. Podejmowane dotąd działania mające na celu ograniczenie emisji są więc wyraźnie niewystarczające i opóźnione.

W latach 2013-2022 poziom morza wzrastał o średnio 4,5 mm rocznie – to dwa razy szybciej, niż jeszcze w latach 1993-2002. Lodowce topnieją coraz szybciej, podobnie jak pokrywa lodowa w Arktyce – straty lodu arktycznego w ostatniej dekadzie wzrosły o niemal 40 proc. w porównaniu z poprzednią.

11 najcieplejszych lat (w znaczeniu: years) w historii pomiarów wystąpiło w latach 2010-2023 . Najbardziej rekordowy był właśnie ubiegły rok, który według europejskiego Copernicus Climate Change Service był o 1,48°C cieplejszy niż średnia z czasów przedprzemysłowych (lata 1850-1900). Prawdopodobnie był to najcieplejszy rok od 125 tys. lat.. Wpłynęła na to nie tylko rosnąca emisja gazów cieplarnianych, ale także naturalne zjawisko El Niño, czyli okresowego występowania wyższej temperatury wody w części Pacyfiku. Dało to jednak przedsmak tego, jak niedługo będzie wyglądać świat, jeśli emisje nie zostaną gwałtownie zmniejszone. To wszystko oznacza coraz częstsze i bardziej dotkliwe ekstremalne zjawiska pogodowe.

Europa ogrzewa się jeszczeszybciej niż reszta świata, a w Polsce średnia temperatura wzrosła już o 2,1°C w odniesieniu do okresu 1900-1950. Nad Wisłą przynosi to przede wszystkim fale upałów, gwałtowne burze i długotrwałe susze. Nieustannie ubywa wilgoci w powierzchniowych warstwach gleby, a w przyszłości może to doprowadzić do istotnego obniżenia poziomu wód gruntowych oraz poziomu wód w ciekach. W efekcie dostęp do wody dla celów bytowych i gospodarczych będzie ograniczony.

Jak podsumowano w komunikacie: „Wszelkie dane pomiarowe zbierane w atmosferze, na lądach i w oceanach wskazują, że proces globalnego ocieplenia nasila się, co gwałtownie podnosi prawdopodobieństwo uruchomienia kaskady klimatycznych sprzężeń dodatnich grożących destabilizacją systemu klimatycznego. Niektóre zmiany w systemie klimatycznym są już nieodwracalne, a ryzyko występowania zjawisk ekstremalnych i zagrożeń złożonych, a niosących istotne konsekwencje dla człowieka i środowiska, szybko rośnie”.

Komitet ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium PAN wydał więc zalecenia, co należy zrobić, by ograniczyć skutki zmiany klimatu. Naukowcy apelują o:

• „opracowanie i przyjęcie kalendarza działań prowadzącego do zaprzestania korzystania z paliw kopalnych do końca 2040 roku i realizację zaplanowanych działań;
• podjęcie działań na arenie międzynarodowej prowadzących do osiągnięcia międzynarodowego konsensusu w kwestii czystej energii;
• podjęcie działań edukacyjnych o zmianach klimatu i ich konsekwencjach – bez nich uzyskanie społecznej akceptacji polityki klimatycznej nie będzie możliwe;
• podjęcie, równoległych z działaniami ograniczającymi emisję, intensywnych działań adaptacyjnych, przygotowujących społeczeństwo na nieuchronne skutki zmiany klimatu z uwagi na to, że przy obecnym zaawansowaniu degradacji klimatu wielu z jej ekstremalnych skutków nie da się już uniknąć".