Czy jesteśmy społeczeństwem odpowiedzialnym energetycznie? [KOMENTARZ]

Za co jesteśmy odpowiedzialni?

Wariantów odpowiedzialności w energetyce znamy wiele. Ich źródłem może być konieczność utrzymania odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, ochrona środowiska czy kwestie etyczne. Istotnym jest jednak aby, zwłaszcza w kontekście nadchodzących zmian transformacyjnych, stworzyć społeczeństwo odpowiedzialne energetycznie i aby zsynchronizować kwestię efektywności, bezpieczeństwa i ekologii, przy zachowaniu odpowiedniego etosu pracy. Charakter sektora wymaga więc zachowania odpowiedzialności na różnych polach, co pozwoli na jego sprawniejsze i skuteczniejsze funkcjonowanie.

Oczywiście, bezpieczeństwo energetyczne to z perspektywy krajowej element strategiczny. Ryzyko wystąpienia przerw w dostawach energii elektrycznej lub, co gorsza, blackoutu implikuje ewentualną odpowiedzialność wielu podmiotów. Takie zdarzenia mogą bowiem stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi i zwierząt. Kwestie środowiskowe również są niepodważalnie istotne, szczególnie w kontekście aktualnych wydarzeń pogodowych w związku z globalnym ociepleniem. Dostrzegamy tu zarówno odpowiedzialność zbiorową społeczności za aktualny stan środowiska, jak i odpowiedzialność konkretnych podmiotów energetycznych czy prawodawców. Powinniśmy jednak, poza kluczowymi dla kraju aspektami, zwracać również uwagę na kwestie etyczne w energetyce. Temat ten budzi często kontrowersje, jednak pewne wzorce postępowań wszystkich grup odpowiedzialnych są niezbędne dla harmonijnego rozwoju sektora. Ma to znaczenie przede wszystkim w kontekście środowiskowym oraz w ramach wykonywania obowiązków przez przedsiębiorstwa energetyczne, także rozwiązywania problemów w kontaktach z odbiorcami końcowymi, ale również z punktu widzenia poszanowania energii przez odbiorców. Oczywiście, prawo do energii jest prawem człowieka, nie daje to jednak upoważnienia do nierozsądnego i niedojrzałego korzystania z tego dobra.

Grupy podmiotów odpowiedzialnych

Odpowiedzialność może dotyczyć zarówno odbiorców końcowych, przedsiębiorstw energetycznych, jak i prawodawcy. W pierwszej kolejności jednak należy skupić się na kwestii przedsiębiorstw energetycznych. Tu kluczowa jest odpowiedzialność przede wszystkim za niezawodność dostaw energii elektrycznej. Prawo nakłada wiele obowiązków, a w przypadku ich nienależytego wypełnienia pojawia się kwestia odpowiedzialności za ewentualne przerwy w dostawach. Jako przykład można wskazać tu obowiązek nałożony na przedsiębiorstwa zajmujące się m.in. przesyłaniem lub dystrybucją paliw lub energii do utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Jak wskazuje doktryna, obowiązek ten związany jest z działaniem przedsiębiorstw energetycznych w ramach ich publicznoprawnych obowiązków, jako jeden z czynników warunkujących ich należyte wykonywanie z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa. Tej tematyki dotyka kolejny z obowiązków adresowany do przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się wytwarzaniem energii elektrycznej w źródłach przyłączonych do sieci.

Reklama

Obszarów odpowiedzialności przedsiębiorstw jest jednak więcej. Wspomnieć należy m.in. o konieczności przeprowadzenia badań środowiskowych i ustalenia potencjalnego negatywnego wpływu inwestycji na środowisko np. przy planowaniu budowy morskich farm wiatrowych. Tego rodzaju obowiązków jest więcej, a wszystkie sprowadzają się do jednego - konieczności zachowania dbałości o ekosystem i ewentualnie, w przypadku wystąpienia szkodliwego oddziaływania, poniesienia konsekwencji z nim związanych.

Kolejnym podmiotem odpowiedzialnym jest prawodawca. Zgodnie z obowiązującym nas systemem, konieczne jest dostosowanie regulacji do przepisów unijnych. Jak wiemy, nacisk UE na przestrzeganie zasad odpowiedzialności energetycznej jest coraz większy, a tendencja wzrostowa na tej płaszczyźnie zostanie zachowana jeszcze przez wiele lat. Ponadto, abstrahując od problematyki unijnej, prawodawca zwyczajnie jest odpowiedzialny za wszelkie kwestie energetyczne, zwłaszcza z uwagi kluczową rolę tego sektora w skutecznym funkcjonowaniu kraju. Bezpieczeństwo ludzi, zwierząt, zachowanie środowiska naturalnego w jak najlepszym stanie to priorytety, dla których należy wypracować jak najlepsze regulacje prawne.

Istnieje jednak jeszcze jedna grupa odpowiedzialnych energetycznie - społeczeństwo jako całość, grupa ludzi bez podziału na przedsiębiorców z sektora energetycznego czy polityków wpływających na kształt aktów prawnych. To tu widoczny jest ogromny potencjał, ale i konieczne zadania domowe do odrobienia.

Na kim się wzorować?

W odniesieniu do grupy odbiorców końcowych energii elektrycznej warto odnaleźć wzór pożądanych zachowań. Tu z pomocą przychodzi model skandynawski i jego niezwykle zmobilizowana społeczność. Zapomnijmy więc na chwilę o innym schemacie działania sektora czy odmiennych warunkach panujących w tej części świata. Skupmy się jedynie na odpowiedzialnej postawie, świadomości energetycznej i etycznym podejściu mieszkańców krajów skandynawskich. Skutecznie przemycane przez nich do życia codziennego zachowania z zakresu efektywności energetycznej, racjonalność odbiorców i dojrzały rynek przynoszą niewymierne korzyści na wielu polach. Potrzebna jest więc inwencja twórcza, zaangażowanie i aktywność odbiorców, a także, po prostu, chęć posiadania realnego wpływu na sektor. Chodzi tu nie tylko o redukcję wpływu na klimat, ale także o poszerzanie wiedzy o możliwościach, jakie daje ta niezwykle dynamiczna branża.

Odpowiedzialność energetyczną społeczeństwa można powiązać ze zbyt wysokim w wielu przypadkach zużyciem, korzystaniem z nieefektywnych urządzeń i budynków czy brakiem chęci przyswajania wiedzy na różne tematy energetyczne, np. związane ze sposobami na oszczędzanie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych. Polska ma przed sobą długą drogę do rozwoju na wszystkich płaszczyznach, ale przede wszystkim skupić powinniśmy się na progresie w ramach społeczeństwa. Choć faktycznie z roku na rok świadomość odbiorców zwiększa się, tworzone są nowe podmioty związane z obszarem obywatelskiej aktywności użytkowników energii, to niezbędne jest podejmowanie działań na szerszą skalę, zwłaszcza w kontekście transformacji energetycznej oraz stale zwiększającej się liczby anomalii pogodowych powstałych w wyniku globalnego ocieplenia. Intensyfikacja powstawania energetycznych akcji obywatelskich, zarówno jednoosobowych, jak i w małych grupach, z pewnością pozytywnie wpłynie na sektor i da wymierne korzyści w przyszłości. Aby tak było, należy wykorzystywać prawne i techniczne możliwości skierowane do odbiorców oraz stale dostosowywać regulacje prawne w tej niezwykle szybko rozwijającej się branży.

Paulina Grądzik
[Poglądy autorki nie mają związku z zajmowanym przez nią stanowiskiem]