Reklama

Gaz

Rosyjski atak gazowy na Europę. Moskwa napędza kryzys energetyczny [ANALIZA]

Fot.mil.ru
Fot.mil.ru

Rosja kolejny raz pokazała, że używa swoich surowców energetycznych jako broni politycznej. Cenę za to płaci cała Europa, schwytana w gazowe sidła, które sama pomogła zastawiać.

Gazowe ramię Moskwy

W zasadzie cały poniższy artykuł da się streścić w jednym zdaniu: Rosjanie po raz kolejny pokazali, że wykorzystują sprzedawane Europie surowce energetyczne do celów politycznych, korzystając szeroko z coraz to większego uzależnienia mieszkańców Starego Kontynentu od tych nośników energii. Kraje takie, jak Polska, Litwa czy Rumunia mają prawo do satysfakcji – już od dawna bowiem przestrzegały przed takimi działaniami Rosji. Jest to jednak satysfakcja gorzka, gdyż opiera się m.in. na coraz głębszych problemach gospodarczych i politycznych, powodowanych przez agresywne ruchy Kremla.

Rosja już od dawna pokazywała, że potrafi użyć swych surowców energetycznych do realizacji celów politycznych. Ostatni wielkoskalowy przypadek takich działań miał miejsce w 2009 roku – wtedy też Rosjanie, redukując przesył gazu przez Ukrainę, zmusili Europejczyków do uruchomienia żelaznych rezerw błękitnego paliwa. W styczniu, a więc w środku sezonu grzewczego, podaż rosyjskiego gazu w Austrii, Bułgarii, Grecji i na Węgrzech spadła o 100%, we Włoszech – o 90%, a we Francji i w Polsce – o 70%. Kreml chciał wtedy udowodnić, że Europejczycy potrzebują nowych szlaków dostaw błękitnego paliwa, które omijałyby tradycyjne kraje przesyłowe (czyli wspomnianą wyżej Ukrainę czy Białoruś). Nową drogą dostaw gazu na Zachód miał być Bałtyk i budowana magistrala Nord Stream. Rozpętany kryzys gazowy posłużył Moskwie jako argument za realizacją tego projektu.

Jednakże Rosjanie potrafili też wysyłać za pomocą swych surowców energetycznych również pomniejsze sygnały – tak było np. w przypadku zorganizowanego w Warszawie szczytu NATO czy wizyty prezydenta USA Donalda Trumpa w stolicy Polski. Przy okazji tych dwóch wydarzeń doszło do zakłócenia dostaw gazu do Polski realizowanych przez gazociąg jamalski – surowiec przestał płynąć z nieznanych powodów. Źródła ulokowane w polskim przemyśle gazowym mówiły wtedy nieoficjalnie, że jest to rosyjski sposób na okazanie niezadowolenia z coraz bliższych relacji Warszawy i Waszyngtonu.

Historia politycznych działań Moskwy realizowanych za pomocą narzędzi energetycznych (nie tylko surowców, ale też infrastruktury przesyłowej i magazynowej) jest bardzo długa – doskonale opisali ją Michaił Zygar oraz Walerij Paniuszkin w książce „Gazprom. Rosyjska broń”. Dziś autorzy tej publikacji mogliby dodać do niej nowy rozdział – oto bowiem Kreml ponownie przyłożył rękę do kolejnego kryzysu energetycznego w Europie.

Anatomia kryzysu

Warto już na wstępie zauważyć, że problemy na rynku gazu, które dotknęły Europejczyków w 2021 roku, nie są wyłączną winą Rosji – przełożyły się na to również czynniki gospodarcze (gwałtowne wychodzenie z pandemicznego spowolnienia) oraz atmosferyczne (spadek generacji ze źródeł odnawialnych). Jednakże Moskwa istotnie przyczyniła się do spotęgowania kryzysu energetycznego, jaki uderzył w Stary Kontynent. Kreml ma w tym swój partykularny cel polityczny – Rosjanie dążą do jak najszybszej certyfikacji gazociągu Nord Stream 2 oraz do zawarcia szeregu długoterminowych umów na dostawy błękitnego paliwa.  

image

 Reklama

Kryzys energetyczny, zasadzony na działaniach Moskwy, zaczął nabrzmiewać w sierpniu (a więc tuż przed sezonem grzewczym) – wtedy też media poinformowały, że kontrolowane przez Gazprom magazyny gazu w Unii Europejskiej są wypełnione zaledwie w 18 procentach, a paliwo jest z nich wytłaczane celem zaspokojenia potrzeb odbiorców. W czterech największych obiektach tego typu (w Austrii, Holandii i Niemczech) składowano wtedy łącznie ok. 1,1 mld metrów sześciennych błękitnego paliwa. Dla porównania: roczne zapotrzebowanie Polski na gaz to ok. 18 mld metrów sześciennych. Tak więc główne zapasy tego surowca utrzymywane przez Gazprom w Europie wystarczyłyby polskiej gospodarce na mniej niż miesiąc. Sytuację dobrze obrazuje procentowy poziom zapełnienia magazynów, który podawał Ośrodek Studiów Wschodnich. I tak magazyn w Haidach (Austria) zapełniony był w 41%, magazyn w Bergermeer (Holandia) w 17%, a magazyn w Rehden (Niemcy) w 4%. Tymczasem jeszcze w 2019 roku poziom zapełnienia tych obiektów w sierpniu wynosił ok. 90%. Innymi słowy mówiąc: na kilka tygodni przed rozpoczęciem sezonu grzewczego kontrolowane przez Gazprom magazyny gazu w Europie świeciły pustkami. Był to jasny sygnał psychologiczny dla rynków, które zareagowały nerwowo – ceny błękitnego paliwa wystrzeliły.

Sytuację z magazynami Rosjanie tłumaczyli pożarem w zakładzie przetwórczym w Urengoju, który ograniczył eksport gazu przez gazociąg Jamał-Europa, a także skłonił rosyjskiego giganta do odwołania eksportu kondensatu gazowego. Jednakże wymówka ta nijak nie wyjaśniała tego, co Gazprom robił z przepustowością szlaków przesyłowych do Europy.

Zakręcanie kurka

Od początku roku 2021 Gazprom nie bukował dodatkowych przepustowości na gazociągach transportujących gaz na Zachód. Działania takie nie dają się wytłumaczyć z perspektywy ekonomicznej. Teoretycznie rzecz biorąc, Rosjanie powinni być bardzo zainteresowani sprzedażą dodatkowych wolumenów gazu oraz wystawianiem swojego surowca na europejskich giełdach – jest on bowiem obecnie rekordowo drogi, więc zyski z tego tytułu byłyby szczególnie wysokie. Jednakże Kreml, za pośrednictwem swojej spółki, postąpił inaczej. Gazprom zrezygnował nawet ze sprzedaży gazu w ramach aukcji na rok 2022 realizowanych za pomocą elektronicznej platformy handlowej w Petersburgu. Rosjanie nie wykupili również przepustowości gazociągu Jamał-Europa na okres 1 października 2021-30 września 2022.

Szczególnie jaskrawe są działania Rosji względem ukraińskiego systemu przesyłowego. Gazprom nie tylko nie bukuje tam dodatkowych przepustowości (wysyłając tylko tyle gazu, ile musi, by pokryć zapotrzebowanie wynikające z długoterminowych kontraktów), ale też godzi się na płacenie Ukraińcom za nierealizowany, lecz zarezerwowany przesył (na mocy zawartej w 2019 roku umowy). Innymi słowy mówiąc: Gazprom opłacił moce przesyłowe, z których nie korzysta.

Na sytuację wokół eksportu rosyjskiego gazu do Europy uwagę zwróciła Międzynarodowa Agencja Energii (IEA), która uznała, że państwo Władimira Putina mogłoby tłoczyć zauważalnie więcej błękitnego paliwa na Zachód. Z kolei Amos Hochstein, doradca amerykańskiego Departamentu Stanu, powiedział, że „trudno uznać rosyjskie działania wobec kryzysu energetycznego w Europie za coś innego niż używanie gazu jako broni”.

Wszystkie cele Kremla

Rosjanie widzą w takiej sytuacji dwie podstawowe korzyści. Przede wszystkim, wykreowane sztucznie wysokie ceny gazu pozwalają wesprzeć oraz legendować projekt Nord Stream 2. W pierwszym przypadku chodzi o domaganie się jego szybkiej certyfikacji. Gazociąg ten jest już technicznie gotowy do pracy – wymaga jedynie formalnego procesu oddania do użytku, który polega m.in. na ustaleniu ram prawnych funkcjonowania. Te zaś zmieniły się na skutek nowelizacji tzw. unijnej dyrektywy gazowej. Nowe europejskie prawo nie było w smak Rosji, która wciąż podejmuje próby poluzowania obostrzeń. Obecny kryzys gazowy jest właśnie jedną z nich. Poza tym, Moskwa stara się również wykreować wrażenie, że Nord Stream 2 będzie miał pozytywny wpływ na bezpieczeństwo energetyczne Europy poprzez m.in. stabilizowanie cen gazu. Ten argument jest możliwy do wykazania jedynie w sztucznej sytuacji wysokich notowań tego surowca – nic zatem dziwnego, że Rosja podsyca kryzys energetyczny, napędzając wzrosty cen błękitnego paliwa.

Kreml chce równocześnie skłonić jak najwięcej państw Unii Europejskiej do zawarcia długoterminowych kontraktów na dostawy gazu. Jest to sposób na betonowanie rynku i umacnianie wpływów rosyjskiego dostawcy. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na sytuację w Mołdawii, która w październiku zmagała się z poważnym kryzysem gazowym wywołanym przez Gazprom. Władze tego kraju ogłosiły stan zagrożenia w sektorze energetycznym i poszukiwały wsparcia u partnerów zagranicznych. Po długich i wyczerpujących negocjacjach mołdawski rząd zawarł z Rosją pięcioletni kontrakt gazowy. W podobnej sytuacji znalazła się Serbia, której prezydent ogłosił w październiku, że jego kraj nie jest w stanie zapłacić ceny oferowanej przez rosyjską spółkę. Wcześniej (we wrześniu) 15-letnią umowę na dostawy gazu z Rosji zawarły Węgry.

Gazowe sidła

Patrząc całościowo na obecny kryzys energetyczny można dojść do wniosku, że Europa wpada w sidła, które sama pomogła zastawiać. Agresywne działania Rosji na polu gazu były znane Europejczykom od dawna – takie nastawienie Moskwy to w końcu pokłosie ukutej na początku lat 90. XX wieku doktryny Falina-Kwicińskiego, która zakładała, że garnizony wycofującej się ze Starego Kontynentu Armii Czerwonej zostaną zastąpione przez rurociągi tłoczące surowce energetyczne. Pomimo tego Europa nie tylko nie zdecydowała się na kompleksową politykę dywersyfikacji i zerwania z dostawami z Rosji, ale też dała Kremlowi do ręki bardzo niebezpieczne narzędzia w postaci gazociągów Nord Stream.

Jednakże w postawie Europejczyków widać pewne zmiany spowodowane najnowszymi wydarzeniami. Szefowa Komisji Europejskiej mówi otwarcie o konieczności utrzymania energetyki jądrowej w UE (która przyczynia się do spadku zapotrzebowania na paliwa kopalne), a w Brukseli toczą się rozmowy na temat uwspólnotowienia zakupów gazu. Wypada jedynie mieć nadzieję, że tarapaty, w jakich znalazła się obecnie Europa posłużą do stworzenia konkretnych i skutecznych mechanizmów minimalizowania rosyjskiego zagrożenia energetycznego.

Reklama
Reklama

Komentarze (11)

  1. azto

    "Z kolei Amos Hochstein, doradca amerykańskiego Departamentu Stanu, powiedział, że „trudno uznać rosyjskie działania wobec kryzysu energetycznego w Europie za coś innego niż używanie gazu jako broni”. Napisanie takiego stwierdzenia to juz kuriozum, a nawet głupota. A gdzie 17 miliardów gazu amerykanskiegi, człowieku nie traktuj ludzi jak kretynów, bo sam ........

    1. a

      Jak to gdzie tam gdzie dają więcej

    2. Austriak dr inz

      Nie! TAM gdzie USA musza splacac dlugi. Wlasnie ganzem USA splaca dlugi u Chinczykow

    3. a

      No fakt po ostatnich danych z wymiany handlowej Chiny - USA to USA muszą sprzedawać gaz Chińczykom bo tylko tyle im pozostało

  2. Buczacza

    Nas znaczy kogo? Bo jakoś nie przypominam sobie twojego nicka...

  3. Kleszcz

    A gdzie Ameryka na bialym koniu, wybawca? A tyle piali , ze Rosja nie pewna z dostawami , tylko Ameryka nas uratuje. Za rok nie bedzie dostaw z Rosji i co bedzie?

  4. Buczacza

    Są niczym pretorianie . Semper fidelis w obronie matuszki zawsze i wszędzie. Pierwsza linia obrony. Bo kto to widział żeby napisać prawdę o rosji putina. I to do tego w Polsce na polskim forum. Za żadne skarby świata. Jak trzeba to nawet autor artykułu na cenzurowanym. A jak a co nie można. Jak trzeba to przejdziemy kolokwialnie na ty z autorem. Bez trudu obalą każdą tezę . Od tez jest tu jeden sprawdzony spec już od lat 70-tych. A i od analiz się znajdzie następny geniusz budownictwa. Jak trzeba będzie to wróg ten sam. Niczym u Tolkiena hordy orków. Czyli neobaderowcy i faszyści z majdanu. Bo przecież kto widział żeby kajać dobre imię kraju rad. Kraju w którym poziom dostatku,legendarna demokracja wsparta wartościami bije wszystkich na głowę. Prawdziwe imperium walonek i kartoszek... No pasaran

    1. znośna lekkość bytu

      Znowu nas uszczęśliwisz porcją przerośniętych złotych myśli,?Znajdź sobie jakieś inne hobby.

  5. złośliwy

    Kubuś, tą swoją satysfakcję bedziesz miał niebawem wydrukowaną na rachunku za gaz.

    1. a

      Nie on ma duże rabaty

    2. HeHe

      I wysokie honoraria, rosnące szybciej niż inflacja w kraju.

    3. złośliwy

      Rabat?LPG w bańkach po mleku prosto z ambasady?

  6. red

    I jak tu piszą na def 24 Chiny zawarły krótkoterminową umowę na dostarczanie gazu z USA tylko na 17,5 lat .....można można .

  7. Komentator

    Panie Jakubie, czy jest przymus zawierania umów z Gazpromem? Czy nie można pobudować kolejnych gazoportów? Z jakim to odbiorcą Gazprom nie wywiązał się z umowy? Komu zakręcił kurek? I koronny argument, „nie zarezerwował dodatkowych przepustowości przez Ukrainę”. A niby po co? Przecież otwarto nowy szlak na Bałkany co przy podobnych, a nawet odrobine większych dostawach (twierdzenie ze Gazprom je ograniczył do bzdury), siła rzeczy musiało spowodować mniejsze zapotrzebowanie na tranzyt. Ekspert i o tym nie wie?

    1. gonić pastuchów

      Ale przecież nie chodzi o to aby pisać obiektywnie. Jedynie słuszna linia narracyjna jest znana od dawna a wg. niej Rosja odpowiada za wszelkie zło tego świata w tym również ....wyginięcie dinozaurów.

    2. A

      Pozwoli Pan, że ja odpowiem. "czy jest przymus zawierania umów z Gazpromem?" -> Jeśli Gazprom ma monopol to jest. Dla każdego lepiej żeby nie było. "Czy nie można pobudować kolejnych gazoportów?" -> Można i to się dzieje. "Z jakim to odbiorcą Gazprom nie wywiązał się z umowy?" -> Np. z Polską. Gazprom był zobowiązany do budowy drugiej nitki gazociągu Jamał. Opinia o tym, że to Polska blokowała jego budowę jest fałszywa a sytuacja jest dużo bardziej zniuansowana i wynika wprost z działań Gazpromu. "Komu zakręcił kurek?" -> Białorusi, Ukrainie... "I koronny argument, „nie zarezerwował dodatkowych przepustowości przez Ukrainę”. A niby po co? " -> Wiem, że to może dziwić ale to dalej najkrótszy i najtańszy szlak przesyłu gazu nawet z opłatami za tranzyt.

    3. a

      Najkrótszy tak ale nie najtańszy

  8. Niuniu

    Ciekawe, że takie zdanie jak Pan Wiech mają tylko polscy politycy i kilku amerykańskich senatorów. W Europie tylko nieliczni tak uważają. No ale nawet jak by Pan Wiech miał rację to nadal z tego nic nie wynika. Po prostu Europa nie ma alternatywy. 90% potrzebnego gazu importuje. I jak się okazało o dziwo tylko dostawy z Rosji okazały się stabilne i na zakontraktowanym poziomie. Inni dostawcy jakoś się ze swych zobowiązań nie wywiązują. I trudno być takim fantastom aby o to winnić Moskwę. Oczywiście są alternatywne rozwiązania i były aktywne próby ich edrażania. Najpierw robili to polscy magnaci, później Moskwę zajął Napoleon a ostatnio na wycieczkę na Syberię wybrali się niemieccy hitlerowcy. A rosyjski gaz nadal jest rosyjski Panie Wiech. I dokąd taki będzie to Rosja będzie go Europie sprzedawać. A Nam będzie go sprzedawać jakaś szemrana szwajcarska firma lub angielski finansista z londyńskiego slamsu. Ale to nadal będzie rosyjski gaz. Ja Panie Wiech właśnie czekam na instalację 20 chińskich paneli fotowoltanicznych na własnym dachu. I jak polski rząd nie zmieni przepisów to już za chwilę uniezależnię się od ruskiego gazu a przy okazji również od polskiego węgla i kopalni w Turowie. Panu polecam to samo. To tańsze i łatwiejsze niż próby walki z NS1 i 2. I każdy prawdziwy Polak mający takie jak Pan poglądy też powinien tak zrobić.

  9. rob recik

    Tik tak. Wiech bije kolejne pokłady ignorancji ... Gazprom wypełnia wszystkie swoje zobowiązania kontaktowe, zarowno te długo jak i krótko terminowe ... To że Polska i niektóre inne kraje przeszy na kontrakty spotowe które są teraz astronomiczne ... to jeszcze kilka miesięcy temu na tym portalu było ogłoszone sukcesem ... PS. Nawet kryzys w Mołdawii ( która nie chciała przedłużyć kontraktu z Gazpromem ) jest winą Rosji. Wiec panie Wiech I inni mu podobni, zadam proste pytanie : skąd gaz?

    1. a

      z grochówki, nakazać obywatelom 3 razy w tygodniu grochówkę wojskową / zresztą u mnie na szkole podchorążych była przepyszna / podłączyć w wiadome miejsca i mamy gaz. A kontrakty spotowe - tylko nasi wybitni specjaliści nie przewidzieli że jak będzie giełda to będą grający na cenach / a propo kiedyś wyczytałem, że ropa zanim trafi od szybu do rafinerii ok 4000 razy zmienia właściciela, więc dlaczego nie można zarabiać na gazie? /

  10. HeHe

    "Pomimo tego Europa nie tylko nie zdecydowała się na kompleksową politykę dywersyfikacji i zerwania z dostawami z Rosji" - to jedno zdanie świadczy o tym o co naprawdę chodzi red. Wiechowi i tym którzy płacą za tego rodzaju marną propagandę. Otóż w polityce DYWERSYFIKACJI chodzi o zapewnienie dostaw z RÓŻNYCH kierunków a nie o zerwanie z dostawami z jednego z nich. Nasi propagandyści od bardzo dawna używając wyrazu DYWERSYFIKACJA udając, że oznacza ona zerwanie z dostawami surowców z Rosji :)

  11. bbb

    Należy podkreślić ,że był to atak z góry skazany na niepowodzenie ponieważ USA natychmiast zwiększyły dostawy swojego gazu do Europy!