Aby nawet omówić biografie wszystkich rosyjskich oligarchów potrzeba setek stron opasłego tomu. Niemniej jednak, można zawęzić te grono do najważniejszych lub najbardziej zamożnych. Innym wyznacznikiem są ich relacje z Władimirem Putinem, właściwie można pokusić się o model matematyczny, w którym stopień bliskości do rosyjskiego prezydenta byłby skorelowany z poziomem zamożności. 

Właściwie wszyscy najważniejsi rosyjscy oligarchowie mają coś wspólnego z energią. Nic dziwnego – to najbardziej smakowity kąsek w rosyjskiej gospodarce oraz przeważający element eksportu. Przedstawiamy zestawienie wybranych oligarchów, którzy przynajmniej w jakimś stopniu zgromadzili swoją fortunę na surowcach energetycznych.

Roman Abramowicz, ur. 1966

Podzodzi z rodziny Żydów aszkenazyjskich ze Żmudzi, jego ojciec urodził się w 1937 roku w Taurogach. Po II wojnie światowej zostali deportowani wgłąb Związku Radzieckiego, kiedy Abramowicz miał niecały rok, zmarła jego matka, dwa lata później odszedł ojciec po wypadku na budowie. Niewiele wiadomo o młodym życiu sieroty Abramowicza, został wychowany przez rodzinę, przez większość młodości mieszkał w Republice Komi na północy kraju.

Abramowicz wszedł w świat biznesu podczas służby wojskowej. Najpierw pracował jako handlarz uliczny, a następnie jako mechanik w lokalnej fabryce. Abramowicz uczęszczał do Instytutu Ropy i Gazu Gubkina w Moskwie, a następnie handlował towarami dla szwajcarskiej firmy handlowej Runicom.

W 1988 roku, gdy pierestrojka otworzyła okazje związane z prywatyzacją w Związku Radzieckim, Abramowicz zyskał szansę na usankcjonowanie swojego dawnego biznesu. Wraz z pierwszą żoną Olgą założył firmę produkującą lalki. W ciągu kilku lat jego majątek rozszerzył się z konglomeratów naftowych na farmy świń. Handlował drewnem, cukrem, artykułami spożywczymi i innymi produktami. W 1992 r. został aresztowany i wysłany do więzienia w sprawie o kradzież mienia państwowego.

W 1995 roku, kiedy nawiązał współpracę z oligarchą Borysem Bierezowskim, przejął kontrolę nad gigantem naftowym Sibnieftem (dziś Gazprom Nieft) korzystając z mocno promocyjnej ceny. Kiedy w 2000 roku Bierezowski popadł w konflikt z Putinem, Abramowicz przejął akcje swojego mentora – ponownie za ułamek realnej ceny. W 2005 roku spieniężył je w transakcji z Gazpromem pozyskując 13,1 miliarda dolarów. W latach 2000-2008 był gubernatorem dalekowschodniego regionu Czukotka w Rosji, podobno na polecenie Putina. Na Zachodzie znany był z tego, że żył wystawnie, wydawał krocie na swoją ukochaną drużynę piłkarską Chelsea Londyn i przekazał ponad 500 milionów dolarów na inicjatywy środowisk żydowskich. Większość czasu spędzał poza Rosją, dlatego posiada paszporty zarówno Izraela, jak i Portugalii. Abramowicz, który ułatwiał wczesne rozmowy między Rosją a Ukrainą, został prawdopodobnie otruty podczas niedawnego pobytu w Kijowie. Co najmniej trzy elementy z jego aktywów, w tym Chelsea, odrzutowiec Gulfstream G650 i 15-pokojowa rezydencja w Londynie o wartości 140 milionów dolarów, zostały zamrożone. Jego dwa jachty, warte 900 mln dolarów, są zadokowane w Turcji.

Szacowany majątek: 8,3 mld USD\*

Vagit Alekperow, ur. 1950

Alekperow, były pracownik platformy wiertniczej na Morzu Kaspijskim i wiceminister ds. ropy i gazu w ostatnim rządzie Związku Radzieckiego, założył Lukoil w 1991 r. jako przedsiębiorstwo państwowe. Dwa lata później przejął jakoprywatne. Obecnie koncern produkuje 2% światowej ropy naftowej. Alekperow, postrzegany jako stosunkowo niezależny, pozostaje nieobjęty sankcjami, prawdopodobnie dlatego, że Zachód postrzega go jako przeciwwagę dla objętego sankcjami szefa państwowego Rosnieftu, Igora Sieczina.

Szacowany majątek: 20 mld USD

Władimir Bogdanow, ur. 1951

Jako baron naftowy, który w latach 90. sprywatyzował państwowe zakłady wiertnicze, aby stworzyć Surgutnieftiegaz, Bogdanow został w 2016 roku ogłoszony przez Putina "Bohaterem Pracy Federacji Rosyjskiej" "za szczególne zasługi dla kraju i narodu". W przemyśle naftowym pracuje właściwie od lat 70., gdy zarządzał jeszcze państwowymi spółkami radzieckimi.

Szacowany majątek: 1,4 mld USD

Oleg Deripaska, ur. 1968

W 2000 roku Deripaska połączył swoje Siberian Aluminum z aktywami aluminiowymi Millhouse Capital Romana Abramowicza, tworząc Rusal. Jego była żona jest stryjeczną wnuczką Borysa Jelcyna, a on sam posiada paszport dyplomatyczny. W 2018 roku Departament Skarbu USA objął sankcjami zarówno jego, jak i firmę Rusal. Środki przeciwko Rusal zostały zniesione w grudniu tego samego roku po tym, jak Deripaska zmniejszył swój udział w spółce poniżej 50%. Pod koniec 2007 roku wszedł w posiadanie pakietu większościowego spółki Nornikiel, największego na świecie producenta niklu. Jest także udziałowcem kanadyjskiego producenta samochodów Magna i austriackiego koncernu budowlanego Strabag, który realizuje liczne projekty w Polsce.

W marcu 2019 roku Deripaska złożył pozew do sądu amerykańskiego, aby zakwestionować sankcje. W czerwcu 2021 roku sędzia Sądu Okręgowego w Waszyngtonie odrzucił jego pozew. Deripaska jest właścicielem nieruchomości zagranicznych o wartości prawie 1,4 miliarda dolarów, w tym wartej 21 milionów dolarów rezydencji w Waszyngtonie i domu przy londyńskim Belgravia Square. Jego jacht Clio był ostatnio widziany na Malediwach.

Szacowany majątek: 3 mld USD

German Khan, ur. 1961

Po ukończeniu studiów w 1988 r. pracował w hurtowni artykułów konsumpcyjnych, a następnie założył własną spółdzielnię. Następnie został mianowany przez Michaiła Fridmana szefem hurtowni Alfa Eco, wchodzącej w skład konsorcjum Alfa Group.W 1996 r. został prezesem Alfa Eco i przyczynił się do ukierunkowania firmy na eksport i handel ropą naftową. Kiedy w 1997 roku Alfa kupiła spółkę Tyumen Oil (TNK), Khan wszedł do jej zarządu. Od 1997 do 2003 roku był wiceprezesem TNK Oil Company. W 2003 roku Khan wraz z innymi właścicielami TNK utworzył spółkę joint venture 50-50 z British Petroleum, co było największą inwestycją zagraniczną w Rosji do tej pory, o wartości 8 mld USD. TNK-BP stało się rosyjskim koncernem naftowym.

TNK-BP stała się trzecią co do wielkości firmą naftową w Rosji. W 2013 roku TNK-BP została sprzedana Rosnieftowi za 56 mld USD. Reuters określił tę transakcję jako "jedno z największych przejęć energetycznych w historii".

Szacowany majątek: 10 mld USD

Andriej Melniczenko, ur. 1972

Najmłodszy z grona, reprezentujący inne pokolenie niż większość rosyjskich krezusów. Syn radzieckiego fizyka, Melniczenko porzucił studia po upadku Związku Radzieckiego w 1991 r., aby założyć sieć kantorów wymiany walut. Dwa lata później założył bank MDM, który stał się jednym z najlepiej prosperujących prywatnych banków w Rosji. Później rozszerzył działalność na sektor nawozów sztucznych i węgla. Jego dwa jachty - w tym największy na świecie jacht o napędzie żaglowym SY A - zostały zamrożone lub wyrejestrowane przez władze we Włoszech i na Wyspie Man. Jest właścicielem rosyjskiego węglowego giganta SUEK. Wykazuje się dużą dozą niezależności wobec Kremla, ale trudno nazwać Rosjanina z taką fortuną zupełnie „niezależnym".

Szacowany majątek: 15,8 mld USD

Leonid Michelson, ur. 1955

Urodził w rodzinie Żydów aszkenazyjskich. Po ukończeniu studiów pracował jako inżynier m.in. przy budowie gazociągów. Już za czasów radzieckich piął się w góre na kierownicze stanowiska. W 1987 r. został dyrektorem generalnym firmy Kuibiszewtruboprowodstroj, która w 1991 r. "Kuibiszew" stała się jednym z pierwszych przedsiębiorstw, które poddano prywatyzacji po rozpadzie Związku Radzieckiego.

Do października 1994 r. Michelson pełnił funkcję dyrektora zarządzającego w firmie, która zmieniła nazwę na NOVA. Następnie został Dyrektorem Generalnym jej spółki holdingowej, Novafinivest, która później zmieniła nazwę na Novatek. Dziś jest to jedna z największych gazowych spółek rosyjskich a Michelson jest jej największym udziałowcem. Posiada też 36-procentowy pakiet akcji spółki petrochemicznej Sibur, ich część kupił od Kiryła Szamalowa, byłego zięcia Putina. Giennadij Timczenko jest jego partnerem biznesowym w obu firmach. Jest najbogatszym człowiekiem w Rosji.

Szacowany majątek: 20 mld USD

Aleksiej Miller, ur. 1962

Aleksiej Miller to kolejny stary przyjaciel Władimira Putina. Również on zbudował swoją karierę na lojalności wobec prezydenta, zaczynając od tego, że w latach 90. był zastępcą Putina w komisji ds. stosunków zagranicznych w biurze mera Petersburga.

Od 2001 roku kieruje potężną państwową spółką gazową Gazprom, ale nominacja ta była niespodzianką i powszechnie uważa się, że po prostu wykonuje polecenia swojego starego szefa. Ambasador USA w Moskwie w 2009 roku określił Gazprom jako "nieefektywny, sterowany politycznie i skorumpowany".

Miller nie został objęty sankcjami po aneksji Krymu w 2014 roku, ale kiedy został dodany do listy w USA w 2018 roku, powiedział, że jest dumny. "Nie zostałem wpisany na pierwszą listę. Miałem nawet pewne wątpliwości - może coś jest nie tak? Ale w końcu zostałem wpisany. To znaczy, że wszystko robimy dobrze" - powiedział.

Nie wydaje się, by posiadał on łatwo identyfikowalny majątek poza Rosją i nie ma informacji o jego wartości. Rosyjski portal baza.io podał, że Miller w 2018 r. zarobił 97 mln dolarów. Jego dochody pochodzą nie tylko z pensji szefa Gazpromu, ale z wielu innych spółek, w których zarządach zasiada.

Szacowany majątek: nieznany

Dmitrij Pumpiański, ur. 1963

W latach 90. Pumpiański był właścicielem zakładów metalurgicznych w bogatym w minerały regionie Uralu, a w 1998 r. przejął fabrykę rur, która w 2000 r. przekształciła się w TMK, największego producenta rur w Rosji i dostawcę giganta naftowego Gazpromu. Jego superjacht Axioma, wart 42 miliony dolarów, został zatrzymany w marcu na Gibraltarze.

Szacowany majątek: 1,5 mld USD

Igor Sieczin, ur. 1960

Powiązania Igora Sieczina z Władimirem Putinem są długie i głębokie - tak twierdzi UE, która 28 lutego ogłosiła na niego sankcje. Mówi się, że jest on jednym z najbardziej zaufanych i najbliższych doradców Putina, a także jego osobistym przyjacielem, i uważa się, że obaj pozostają w codziennym kontakcie.

Postępy osiągnął dzięki bezwzględnemu traktowaniu przeciwników - w rosyjskiej prasie jego pseudonim to Darth Vader. W ujawnionym depeszy ambasady USA z 2008 r. opisano go jako "tak mrocznego, że żartowano, iż być może w rzeczywistości nie istnieje, lecz jest raczej rodzajem miejskiego mitu, bogiem wymyślonym przez Kreml w celu wzbudzenia strachu". W 2014 r. USA nałożyły na niego sankcje, które nazwał "całkowicie nieuzasadnionymi i nielegalnymi". 24 lutego ogłosiły nowe sankcje wobec niego.

W swojej karierze Sieczin na przemian zajmował stanowiska w polityce i biznesie, czasami piastując wysokie stanowiska w obu tych dziedzinach jednocześnie. Gdy Putin był premierem, on był wicepremierem, a obecnie kieruje państwowym gigantem naftowym Rosnieft. Sieczin pracował z Putinem w biurze mera Petersburga w latach dziewięćdziesiątych i powszechnie uważa się, że był członkiem budzącej postrach służby wywiadowczej KGB, choć nigdy otwarcie się do tego nie przyznał.

Nie wiadomo, ile pieniędzy ma Sieczin, ale Francuzi zarekwirowali jacht Amore Vero o szacowanej wartości 490 mln euro, który najprawdopodobniej do niego należy, więc można śmiało założyć, że cały majątek Sieczina liczony jest w miliardach.

Szacowany majątek: nieznany

Giennadij Timczenko, ur. 1952

Pod koniec ery sowieckiej Timczenko prowadził państwową firmę eksportującą ropę naftową, a po jej sprywatyzowaniu stał się jednym z jej największych udziałowców. Z Putinem zaprzyjaźnił się w latach 90. w Sankt Petersburgu, kiedy wraz z braćmi Rotenberg założył klub judo o nazwie Yavara-Neva. Obecnie Timczenko posiada udziały w firmie gazowej Novatek i produkującej wyroby petrochemiczne Sibur, jest także prezesem rosyjskiej ligi hokejowej KHL. Jest również udziałowcem Banku Rossija oraz funduszu inwestycyjnego Volga Group.

Szacowany majątek: 16,9 mld USD

\*wszystkie kwoty za Forbesem