Technologie IT zmieniają obraz branży energetycznej [KOMENTARZ]

Termin „Przemysł 4.0", który został upowszechniony zarówno przez naukowców, jak i praktyków biznesu, najlepiej opisuje trend w kierunku cyfryzacji i automatyzacji środowiska produkcyjnego, ale także coraz wyraźniej dostrzega się go w sektorze usług. Praktycznie nie ma już branży, w której coraz większa ilość procesów biznesowych nie opierałaby się się na wykorzystaniu technologii informatycznych. Natomiast pokolenie naszych ojców obserwowało zmiany opierające się na wykorzystaniu prostszych schematów produkcyjnych i ewolucyjnym rozwijaniu systemów MRP - Material Requirements Planning. Systemy te wraz z rozwojem cywilizacyjnym udoskonalano w kierunku coraz większego wsparcia działów produkcyjnych, aż do zastąpienia ich systemami ERP - Enterprise Resource Planning, gdzie aktualnie obejmują one całość procesów od momentu zakupu komponentów po logistykę dostaw, produkcję, księgowość czy sprzedaż. Jednak ostatnie lata, zwłaszcza okres pandemii i związane z nim problemy różnych branż sprawił, że wykorzystanie cyfryzacji stało się wręcz nie tyle wygodne i usprawniające codzienne funkcjonowanie przedsiębiorstw, co przede wszystkim budujące pozycję wśród konkurencji, pozwalając tym samym na utrzymanie lojalności klientów.

Technologie IT w służbie energetyki

Zmiany w szerokim wykorzystywaniu technologii IT dokonują się także tradycyjnych branżach jak energetyka. Nowoczesne systemy służą w technicznych obszarach produkcji i dystrybucji energii elektrycznej, wykorzystując przy tym m.in. narzędzia wsparcia zarządzania procesami utrzymania ruchu czy systemy wizji maszynowej.

Podobnie w przypadku dystrybucji energii w większości koncentrowano się na systemach SCADA - Supervisory Control and Data Acquisition, nadzorujących kontrolę i pozyskiwanie danych, oraz posiadające oprogramowanie służące do monitorowania i sterowania procesami przemysłowymi. System SCADA jest w stanie zbierać i analizować dane produkcyjne w czasie rzeczywistym, monitorować alarmy i zarządzać nimi, a także programować reakcje automatycznego sterowania wyzwalane przez określone zdarzenia lub parametry systemu. Istotnym narzędziem są także systemy GIS, czyli Geographic Information System, których zadaniem jest gromadzenie, przechowywanie, analizowanie i przedstawianie geoinformacji. Dzięki powiązaniu elementów infrastruktury z ich lokalizacją w terenie, narzędzia GIS pozwalają na prowadzenie modernizacji, remontów, ale także na błyskawiczne wykrywanie awarii i zapobieganiu jej skutkom. Co ważne, w przypadku tego systemu bardzo łatwo dokonać integracji z systemem Asset Management, odpowiedzialnym za zarządzanie majątkiem sieciowym, który rejestruje i analizuje pracę elementów sieci, bada ich niezawodność oraz pozwala planować przedsięwzięcia eksploatacyjne i inwestycyjne. GIS również łatwo zintegrować z omówionym wyżej systemem SCADA oraz systemami do technicznej i handlowej obsługi klientów, czy nawet systemami eksperckimi, jak rejestracja wyładowań atmosferycznych.

Jednak prawdziwym przełomem wykorzystania nowoczesnych systemów IT w energetyce jest ostatnie 5 lat, kiedy pojawiły się zupełnie nowe możliwości w postaci takich innowacji jak Internet Rzeczy (ang. Internet of Things) czy technologia Digital Twin. Pierwsze rozwiązanie powstało wraz z rozwojem smartfonów oraz aplikacji mobilnych i dzięki niemu przedmioty mogą monitorować różne parametry, akumulować dane oraz przesyłać je między sobą za pomocą sieci.

Sektor energetyczny często był uważany za nader nieprzyjazny dla klientów indywidualnych, lecz korzystając z rozwiązań IoT zmienił swoje oblicze, pozwalając realizować w trybie online większość procesów dotyczących obsługi klientów lub ich oczekiwań. Praktycznie każda firma oferująca sprzedaż i dystrybucję ma swoje rozwiązania IoT, dające możliwość zbierania danych zużycia energii, ale także jej produkcji z własnych paneli fotowoltaicznych. Zarówno aplikacje webowe, jak i te na smartfon, pozwalają łączyć się za pomocą IoT z konkretną lokalizacją i dają możliwość wglądu do bazy archiwalnych danych wraz z możliwością głębokiej analizy i prognozą wyników na przyszłość dzięki algorytmom połączonym z narzędziami sztucznej inteligencji AI.

Systemy IoT w energetyce rozwijane są w kierunku inteligentnego zarządzania również bez udziału człowieka. Przykładem mogą być rozwiązania pozwalające ładować domowe magazyny energii przy użyciu systemu EMS podczas słonecznych dni i dystrybuując ją między urządzeniami. Maszyny komunikują się już między sobą i podejmują autonomiczne decyzje, automatyzując i optymalizując swoje działania za sprawą rozwiązań w zakresie uczenia maszynowego (ang. Machine Lerning) i sztucznej inteligencji przeznaczonych do stosowania w całej branży.

Energetyka w przyszłości

Transformacja IT zmierza nie tyle w kierunku wykorzystania nowoczesnego oprogramowania, ale w kierunku tworzenia systemów i praktyk pozwalających i uodporniających branże energetyczną na nowe wyzwania, zarówno w kontekście nowych usług, jak i bezpieczeństwa. Postępująca cyfryzacja nie dotyczy już wyłącznie tego, z czym mierzą się przedsiębiorstwa na co dzień, ale ma przygotować je na nieznane wcześniej wyzwania. Eksperci podkreślają, że digitalizacja energetyki oznacza coś więcej niż dostosowanie infrastruktury do najnowszych i najlepszych rozwiązań z dziedziny IT. Musi ona wyprzedzać czasy oraz obejmować inteligentne inwestycje w zakresie przetwarzania i przechowywania danych, nie pomijając przy tym aspektu ekonomicznego zapewniającego rentowność tych zmian.

dr Przemysław Zaleski Politechnika Wrocławska, Wydział Zarządzania Stały współpracownik portalu Energetyka24.com