Naukowcy ostrzegają: rabunkowa eksploatacja mórz prowadzi do katastrofy
Trzeba lepiej identyfikować straty w zakresie bioróżnorodności morskiej, związane z wydobyciem piasku z dna morskiego – apelują naukowcy w piśmie „One Earth”. Jak piszą, pozyskiwanie piasku i żwiru – zasobów stałych, podlegających obecnie największej eksploatacji pod względem masy – to niedoceniane zagrożenie.
Piasek jest – dosłownie – podstawą rozwoju cywilizacji; kluczowym składnikiem betonu, asfaltu, szkła i elektroniki. Jest stosunkowo tani i łatwo go pozyskiwać.
W przeciwieństwie do wydobycia mineralnych surowców krytycznych lub górnictwa morskiego (obie te dziedziny są bacznie obserwowane pod kątem ich wpływu na środowisko) – konsekwencje wydobycia piasku i żwiru w środowisku morskim bywają jednak pomijane, choć ich wydobycie i pogłębianie osadów to druga (po połowach) najbardziej rozpowszechniona aktywność ludzi w rejonach przybrzeżnych. Istnienie tych zasobów zwykle traktuje się jako rzecz oczywistą.
Wydobycie piasku i żwiru na świecie wiązane jest jednocześnie z erozją strefy przybrzeżnej, niszczeniem siedlisk przyrodniczych, rozpowszechnianiem gatunków inwazyjnych i wpływem na łowiska. Wydobywanie tych zasobów może szkodzić organizmom morskim poprzez to, że przy okazji dochodzi do mętnienia wody i poruszania osadów, które mogą pokrywać łąki traw morskich czy koralowce.
Pozyskiwanie piasku i żwiru zaburza funkcjonowanie dużych połaci dna morskiego. Prowadzi m.in. do fragmentacji siedlisk, zmian schematu działania fal i innych procesów, które mogą zaszkodzić morskiemu życiu.
„Ten rodzaj zasobu postrzegany jest zwykle jako bezwładny, dostępny materiał, ale tak naprawdę jest to zasadniczy zasób, który kształtuje ekosystemy przybrzeżne i morskie, chroni linię wybrzeża i pomaga istnieć ekosystemom, a także ludzkim gospodarstwom” – powiedziała główna autorka badań, Aurora Torres z hiszpańskiego Uniwersytetu Alicante.
„Ponieważ wydobycie piasku ma wiele wspólnego z erozją wybrzeża, adaptacją do zmian klimatu i utratą bioróżnorodności, włączenie tej kwestii do szerszego zakresu polityk środowiskowych – takich jak tworzenie obszarów ochrony morza, strategii dotyczących «niebieskiego węgla» (chodzi o organiczny węgiel magazynowany przez zbiorowiska roślinne na wybrzeżach mórz – PAP), planów tworzenia odporności na zmiany klimatu czy strategicznego zarządzania zasobami naturalnymi – jest kluczowe (…)” – dodała.
Jak zaznaczył współautor analiz, Jianguo „Jack” Liu z Michigan State University (Rachel Carson Chair in Sustainability), piasek to krytyczny zasób, który kształtuje świat naturalny i ten zbudowany przez człowieka. Badacz podkreślił, że wydobycie piasku jest złożonym wyzwaniem globalnym, którego konsekwencje w sposób kaskadowy dotyczą nie tylko miejsc bezpośredniego wydobycia, ale też innych terenów, np. szlaków transportu czy miejsc składowania piasku przed budową.
Problemy dotyczące wydobycia piasku i żwiru Torres i Liu poruszyli po raz pierwszy w 2017 roku na łamach „Science”. Zaapelowali wówczas, aby – jeśli chodzi o globalne konsekwencje dla środowiska – wydobycie piasku traktować z taką samą uwagą, jak rybołówstwo, akwakulturę czy turystykę.
