Pierwszy krok nowego rządu ws. górnictwa. Jest zielone światło od Komisji Europejskiej

Minister aktywów państwowych Borys Budka i ministerka przemysłu Marzena Czarnecka w poniedziałek udali się do Brukseli na rozmowy z wiceprzewodniczącymi Komisji Europejskiej ws. notyfikacji pomocy publicznej dla polskich kopalń i sektorów związanych z energetyką węglową. Jeszcze przed udaniem się do KE, Czarnecka podkreślała, że zatwierdzenie pomocy (notyfikacja) w KE jest dla niej szczególnie ważna i traktuje sprawę priorytetowo.

KE zatwierdza program pomocowy dla pracowników związanych z sektorami węgla kamiennego i brunatnego

W poniedziałek z Brukseli popłynęły pierwsze dobre informacje. Komisja Europejska zatwierdziła polski program pomocy państwa o wartości 300 mln euro. Jak wskazano w komunikacie, program przeznaczony jest na „na wsparcie pracowników dotkniętych zamykaniem elektrowni opalanych węglem kamiennym i brunatnym oraz kopalni węgla brunatnego”.

„Program będzie realizowany przez 10 lat, do lutego 2034 r. Po upływie tego okresu Polska może zwrócić się o przedłużenie programu” – przekazała KE.

– Program o wartości 300 mln euro zostanie przeznaczony na wsparcie pracowników, którzy stracą pracę ze względu na nieuniknione zamykanie elektrowni opalanych węglem kamiennym i brunatnym oraz kopalni węgla brunatnego w Polsce. Jest to dowód na to, że Komisja zdecydowanie dąży do transformacji ekologicznej, nie pozostawiając jednocześnie nikogo w tyle – mówi cytowana w komunikacie KE Margrethe Vestager, wiceszefowa Komisji, odpowiedzialna za politykę konkurencji.

Co kryje się pod tą decyzją? KE ni mniej, ni więcej pozwoliła Polsce na zastosowanie pomocy państwowej, którą opisano w ustawie o osłonach socjalnych dla pracowników sektora elektroenergetycznego i branży górnictwa węgla brunatnego, uchwalonej w sierpniu 2023 r. Ustawa precyzuje zasady dla pracowników sektorów węglowych w takich kwestiach jak wypłaty świadczeń socjalnych, odpraw pieniężnych czy nabycia praw do urlopu energetycznego.

Ustawa dotycząca osłon była jednym z elementów, które miały pomóc w stworzeniu Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE), która ostatecznie nie powstała. Jak oceniano w czasie prac nad ustawą, jej koszt dla budżetu państwa w latach 2023-2033 ma wynieść ok. 1,27 mld zł (czyli około 300 mln euro).

Ustawa obejmuje nie tylko pracowników państwowych spółek (które miały trafić do NABE), ale i tych, którzy pracują w prywatnych firmach spełniających część warunków ustalonych w przepisach.

To m.in. dlatego czekał na nią ZE PAK, oraz związkowcy z Wielkopolski, gdzie stopniowo wygaszane jest wydobycia węgla brunatnego. –  To kolejny krok milowy w naszym procesie odpowiedzialnego odchodzenia od węgla. (…). Finansowanie programu pracowniczego pochodzi z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, ale to budżet państwa finansuje amortyzację kosztów społecznych dla najstarszych pracowników. Naszym zaangażowaniem w ten proces pokazujemy, że jesteśmy partnerem w dekarbonizacji polskiej energetyki dla polskiego rządu i Brukseli – mówi Piotr Woźny, prezes ZE PAK, cytowany przez Fundację Instrat, która opublikowała obszerny komentarz w tej sprawie.

Potrzebne kolejne notyfikacje od Komisji Europejskiej

Notyfikacja to bez wątpienia sukces, ale jest to jeden mały krok ku realizacji zobowiązań państwa wobec sektorów górniczego i energetycznego, które zapisano w różnych ustawach czy porozumieniach społecznych.

Nadal nie ma notyfikacji Komisji Europejskiej dla nowelizacji ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (podpisanej na początku 2022 r.), która określa zasady udzielania publicznego wsparcia np. poprzez dopłaty do redukcji produkcyjnych kopalń czy zawieszanie zobowiązań spółek górniczych. W tej sprawie gra toczy się o wiele większe pieniądze – koszty wsparcia publicznego dla sektora oszacowano na 28,8 mld zł.

Ustawa powstała m.in. na bazie harmonogramu stopniowej likwidacji kopalń węgla kamiennego do 2049 r., uzgodnionego ze stroną społeczną.

Ministerstwo Aktywów Państwowych przekazało po spotkaniach Budki i Czarneckiej, że w kwestii węgla kamiennego będą trwać rozmowy z Komisją Europejską. „W odniesieniu do pomocy dla węgla kamiennego ustalono kontynuację prace nad programem i dalszym procedowaniem wniosku opartego o górniczą umowę społeczną i złożony wniosek notyfikacyjny” – brzmi stanowisko resortu.