Górnictwo
Śląskie samorządy apelują o dialog ws. transformacji regionu
Wobec wyzwań sprawiedliwej transformacji woj. śląskiego związek samorządów tego regionu zaapelował w środę o dialog w tej sprawie, zgodnie z zaproponowaną w marcu koncepcją „śląskiego okrągłego stołu”, a także o zmiany prawa pozwalające gminom przejmować za darmo tereny pogórnicze.
O podjęcie rozmów w formule „śląskiego okrągłego stołu” w sprawie transformacji energetycznej zaapelowali 1 marca br. samorządowcy i przedstawiciele firm okołogórniczych. Wskazywali, że odchodzenie od węgla powinno być uzgadniane z udziałem wszystkich stron, których dotyczy transformacja.
Pod ogłoszonym wówczas apelem w tej sprawie podpisali się szefowie największych w regionie samorządowych organizacji: Śląskiego Związku Gmin i Powiatów (ŚZGiP) oraz Stowarzyszenia Gmin Górniczych w Polsce, a także Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej (GIPH), reprezentującej m.in. firmy kooperujące z kopalniami.
O podjęcie tej koncepcji zaapelowało w środę w przyjętym stanowisku zgromadzenie ogólne ŚZGiP.
„W obliczu niespotykanej dotąd skali wyzwań oraz piętrzących się problemów i trudności, z jakimi muszą mierzyć się regiony węglowe z powodu koniecznej transformacji energetycznej, jako reprezentanci 143 gmin i powiatów z terenu woj. śląskiego apelujemy o wdrożenie przedstawionej w marcu br. (…) koncepcji +Śląskiego Okrągłego Stołu+, który stanowiłby platformę rozmów wszystkich interesariuszy tego procesu” – napisano w stanowisku.
„Jednocześnie postulujemy przygotowanie adekwatnych rozwiązań legislacyjnych, odpowiadających na potrzeby diagnozowane przez samorządy lokalne, a zwłaszcza przepisów umożliwiających gminom górniczym nieodpłatne przejęcie terenów pokopalnianych bądź wykupienie ich za symboliczną złotówkę” - dodano.
ŚZGiP traktuje transformację woj. śląskiego w kategoriach zmiany cywilizacyjnej, kreującej przyszłość całego regionu w kolejnych dekadach. Będzie to złożony proces, który wpłynie na samorządy i mieszkańców. Dlatego już teraz trzeba podejmować działania mające zmniejszać trudności oaz negatywne skutki społeczne i gospodarcze.
Samorządy uważają, że do realizacji skutecznego procesu transformacji konieczne są działania dotyczące: ożywienia terenów poprzemysłowych (w tym terenów o strategicznym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego), rozwoju innowacyjnych, zielonych technologii oraz kreowania rynków związanych z zieloną energetyką czy zrównoważonym transportem (a tym samym istotny wzrost zielonych miejsc pracy).
Konieczne są też: poprawa efektywności energetycznej budynków oraz zwiększenie poziomu produkcji energii ze źródeł odnawialnych, rozwój technologii przetwarzania odpadów w ramach koncepcji gospodarki o obiegu zamkniętym, poprawa jakości środowiska, w tym jakości powietrza, wydolności ekosystemów ochrona różnorodności biologicznej oraz niwelowanie skutków zanieczyszczenia wód i gleb, a także poprawa jakości życia lokalnych społeczności, w szczególności na terenach dotkniętych skutkami transformacji.
ŚZGiP przypomina, że w woj. śląskim mieszka blisko 4,5 mln osób, zatrudnienie w kopalniach to ok. 83 tys. osób, co stanowi niecałe 2 proc. mieszkańców. Z kolei blisko 400 tys. osób, czyli ok. 10 proc. mieszkańców, jest związanych z górnictwem w sposób pośredni i bezpośredni. Oznacza to, że sektor odgrywa ważną rolę dla lokalnych rynków pracy, a wpływy z podatków i opłat eksploatacyjnych są ważnymi składowymi budżetów części samorządów.
Z drugiej strony w gminach górniczych widać negatywne skutki eksploatacji węgla i związanego z nią przemysłu, m.in. w postaci niskiej atrakcyjności inwestycyjnej terenów, odpływu mieszkańców, degradacji przestrzeni czy niezadowalającej jakości życia. „Dopiero w tym kontekście można dostrzec prawdziwy ogrom problemów transformacyjnych, a także wymiar możliwego kryzysu gospodarczego i społecznego” – wskazują samorządy regionu.
Podkreślają też, że spośród polskich regionów stojących przed wyzwaniami społeczno-gospodarczymi związanymi z transformacją, służącą osiągnięciu neutralności klimatycznej, to właśnie w woj. śląskim jest najwięcej gospodarczych powiązań z sektorem górniczym i negatywnych skutków środowiskowych i społecznych. Z tego względu Fundusz Sprawiedliwej Transformacji powinien koncentrować swoją interwencję właśnie tam.
ŚZGiP akcentuje też potrzebę stworzenia systemowych rozwiązań umożliwiających gminom sprawne przejmowanie terenów poprzemysłowych pod kątem ich rekultywacji, zniwelowania skutków zanieczyszczeń i degradacji – docelowo, dla ich ponownego zagospodarowania.
„Postulujemy więc zmiany legislacyjne, które umożliwiłyby gminom górniczym nieodpłatne przejęcie terenów pokopalnianych, bądź wprowadzenie przepisów dających możliwość wykupu tych nieruchomości za symboliczną złotówkę” – napisano w stanowisku.
