Niemcy wzorem dla Polski we wspieraniu przemysłu energochłonnego? [ANALIZA]

Najistotniejszym środkiem prawnym redukującym opłaty ponoszone przez odbiorców przemysłowych w Niemczech jest system rekompensat kosztów związanych z funkcjonowaniem unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS). Są to tzw. koszty pośrednie, czyli koszty zakupu uprawnień do emisji przenoszone przez wytwórców energii elektrycznej w ceny tej energii. Prawodawca unijny dopuścił możliwość przyznania pomocy publicznej na rzecz sektorów lub podsektorów narażonych na zjawisko tzw. ucieczki emisji (carbon leakage), czyli przenoszenia energochłonnej produkcji przemysłowej do krajów, w których nie obowiązują systemy redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Celem przyznanej pomocy publicznej ma być kompensacja kosztów emisji pośrednich. Podstawę prawną dla udzielenia opisanej pomocy publicznej stanowi art. 10a ust. 6 dyrektywy 2003/87/WE ustanawiającej system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie niektórych środków pomocy państwa w kontekście systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (wytyczne EU ETS).

Do uzyskania pomocy publicznej z funkcjonującego w Niemczech systemu rekompensat uprawnione są instalacje należące do sektorów określonych w załączniku nr II do wytycznych EU ETS jako narażone na znaczące ryzyko ucieczki emisji (produkcja m.in. aluminium, miedzi, ołowiu, cynku, cyny, papieru, tektury, nawozów, chemikaliów organicznych). Maksymalna intensywność pomocy publicznej określona została na poziomie 85 % (lata 2013-2015), 80 % (lata 2016-2018) oraz 75 % (2019-2020). Wskazane progi intensywności pomocy odnoszą się do kosztów uprawnień do emisji zawartych w cenie energii elektrycznej obliczanych w oparciu o średnią cenę uprawnień do emisji oraz wskaźnik emisyjności wytwarzania energii elektrycznej. Referencyjny wskaźnik emisyjności dla Niemiec został określony na poziomie 760 g CO₂/kWh.

Kolejnym instrumentem prawnym redukcji kosztów ponoszonych przez niemiecki przemysł energochłonny jest ulga w kosztach finansowania systemu wsparcia energetyki odnawialnej. Z ulgi tej korzystają przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w 65 sektorach wskazanych w załączniku nr 3 oraz w ponad 150 sektorach wskazanych w załączniku nr 5 do wytycznych EEAG umożliwiających wprowadzenie tego instrumentu (wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią w latach 2014-2020).

Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w pierwszej ze wskazanych grup sektorów, zużywający do najmniej 1 GWh energii elektrycznej rocznie oraz charakteryzujący się intensywnością zużycia energii od 14 % do 17 %, korzystają z redukcji w wysokości 80%, a przy intensywności zużycia energii elektrycznej powyżej 17 % - w wysokości 85%. Natomiast odbiorcy prowadzący działalność gospodarczą w drugiej ze wskazanych grup sektorów, charakteryzujący się intensywnością zużycia energii od 20 % wzwyż, korzystają z redukcji wynoszącej 85 %. Opisane zwolnienie realizowane jest poprzez określenie limitów, do wysokości których odbiorcy przemysłowi partycypują w kosztach wsparcia energetyki odnawialnej (§ 63 Gesetz für den Ausbau erneuerbarer Energien). Redukcja kosztów wsparcia energetyki odnawialnej obejmuje również w szerokim zakresie autoproducentów (tj. przedsiębiorców wytwarzających energię elektryczną na użytek własny), m.in. z instalacji odnawialnych źródeł energii, z instalacji powstałych przed dniem 1 sierpnia 2014 r. oraz instalacji zmodernizowanych przed dniem 1 stycznia 2018 r.

Funkcjonujący w Niemczech system ulg w zakresie kosztów wsparcia energii ze źródeł odnawialnych obejmuje również redukcję kosztu opłaty finansującej inwestycje operatorów systemu przesyłowego w zakresie przyłączania morskich farm wiatrowych do sieci elektroenergetycznej (rozporządzenie wydane na podstawie § 17f Energiewirtschaftsgesetz).

Niemieccy odbiorcy przemysłowi korzystają również z redukcji kosztów finansowania systemu wsparcia wysokosprawnej kogeneracji na zasadach analogicznych do systemu wsparcia odnawialnych źródeł energii (na mocy Kraft-Wärme-Kopplungsgesetz).

Prawodawca unijny dopuścił również możliwość wprowadzenia ulg w kosztach podatku akcyzowego od energii elektrycznej wykorzystywanej przez zakłady energochłonne oraz w procesach przemysłowych (art. 17 dyrektywy 2003/96/WE w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej). Na mocy przywołanego przepisu w Niemczech wprowadzone zostało zwolnienie z akcyzy dla energii elektrycznej zużywanej w procesach mineralogicznych, metalurgicznych, redukcji chemicznej i elektrolizy (§ 9a Stromsteuergesetz). Ponadto odbiorcy przemysłowi uprawnieni są do redukcji kosztów akcyzy w wysokości co najmniej 25 %, a maksymalny jej poziom wynosi 90 % i jest powiązany z wysokością składek na ubezpieczenie społeczne odprowadzanych przez dane przedsiębiorstwo (§ 10 Stromsteuergesetz).

Komisja Europejska zatwierdziła również wprowadzony w Niemczech szeroko zakrojony system redukcji wszystkich składników opłat przesyłowych i dystrybucyjnych. Objęte są nim przedsiębiorstwa o rocznym wolumenie zużycia przekraczającym 10 GWh, charakteryzujące się dużą stabilnością poboru energii elektrycznej, tj. których roczne zużycie energii elektrycznej podzielone przez moc szczytową zapotrzebowania wynosi co najmniej 7 tys. godzin. Przedsiębiorstwa spełniające te parametry korzystają z 80 % redukcji kosztów opłat przesyłowych i dystrybucyjnych, natomiast przedsiębiorstwa, w których ostatni z tych parametrów wynosi 7,5 tys. godzin oraz 8 tys. godzin, korzystają redukcji w wysokości odpowiednio 85 % oraz 90 %. W efekcie odbiorcy przemysłowi w Niemczech ponoszą jedynie znikomą część opłat związanych z dostawą energii elektrycznej.

Znamienne jest, że odbiorcy przemysłowi w Niemczech korzystają również ze znacznej redukcji w zakresie specjalnej opłaty nakładanej na wszystkich odbiorców energii elektrycznej (StromNEV), której celem jest kompensowanie skutków finansowych opisanych powyżej zwolnień z opłat przesyłowych (§ 19 Stromnetzentgelverordnung).

Ponadto odbiorcy przemysłowi w Niemczech korzystają z szeregu innych instrumentów prawnych zmniejszających ponoszone koszty polityki energetyczno-klimatycznej, takich jak obniżenie stawki opłaty koncesyjnej (Konzessionsabgabe) uiszczana na rzecz władz lokalnych.

Dla porównania, odbiorcy przemysłowi prowadzący działalność gospodarczą w Polsce, korzystają jedynie z części rozwiązań podobnych do wyżej opisanych, przy czym na szerszą skalę wyłącznie z redukcji w zakresie kosztów wsparcia energetyki odnawialnej oraz redukcji akcyzy.

Ze zmniejszenia kosztów finansowania wsparcia odnawialnych źródeł energii korzystają w Polsce odbiorcy przemysłowi wykonujący działalność gospodarczą w 65 sektorach wskazanych w załączniku nr 3 do wytycznych EEAG, przy czym podzieleni zostali na trzy grupy ze względu na intensywność zużycia energii elektrycznej: od 3 % do 20 %, od 20 % do 40 % oraz powyżej 40 %. Przeważająca większość polskich odbiorców przemysłowych kwalifikuje się w dwóch z pierwszych ze wskazanych grup korzystając z redukcji na poziomie odpowiednio 20 % i 40 %. Do ostatniej grupy, redukcja dla której sięga 85 %, czyli poziomu analogicznego do obowiązującego w Niemczech, kwalifikuje się jedynie 40 najbardziej energochłonnych przedsiębiorstw (zgodnie z informacją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr 36/2018 w sprawie wykazu odbiorców przemysłowych z dnia 18 kwietnia 2018 r.).

Nieco bardziej zbliżona do rozwiązań niemieckich jest natomiast parametryzacja redukcji kosztów podatku akcyzowego od energii elektrycznej. Analogicznie jak w Niemczech, w Polsce obowiązuje całkowite zwolnienie z akcyzy dla energii elektrycznej zużywanej w procesach mineralogicznych, metalurgicznych, redukcji chemicznej i elektrolizy (art. 30 ust. 7a ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym). Zgoła inaczej wygląda natomiast obniżka akcyzy dla pozostałej energii elektrycznej zużywanej w przemyśle. Częściowe zwolnienie, określone ustawowym wzorem, sięga kilkunastu procent kosztów akcyzy ponoszonej przez przedsiębiorstwa (art. 31d ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym). Zwolnienie to realizowane jest w postaci zwrotu dokonywanego na wniosek zakładu przemysłowego.

W Polsce nie funkcjonuje natomiast instrument w postaci rekompensat kosztów pośrednich emisji gazów cieplarnianych. Dotychczas nie został również wprowadzony system redukcji kosztów finansowania wsparcia wysokosprawnej kogeneracji, aczkolwiek w procedowanym projekcie ustawy o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji projektowane jest rozwiązanie analogiczne do systemu redukcji kosztów systemu wsparcia odnawialnych źródeł energii.

adw. Anna Kucińska-Bar, adw. Piotr Manteuffel