Bałkany Zachodnie muszą się wspólnie dekarbonizować

Konferencja „Bałkany Zachodnie: infrastruktura i energetyka z perspektywy geopolitycznej” była częścią oficjalnego programu polskiej prezydencji w Procesie Berlińskim i służyła jako spotkanie przygotowawcze do szczytu Bałkanów Zachodnich w Poznaniu. Partnerem merytorycznym wydarzenia był polski think tank – Fundacja Warsaw Institute.

Zasadniczym celem konferencji było zainicjowanie dyskusji eksperckiej na temat integracji państw Bałkanów Zachodnich (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Kosowo, Macedonia Północna, Serbia) z Unią Europejską na płaszczyźnie infrastruktury i energetyki oraz wpływu na nie globalnych i regionalnych procesów geopolitycznych. W konferencji udział wzięli dyplomaci, naukowcy i eksperci oraz przedstawiciele NGO, mediów i administracji państwowej z regionu Bałkanów Zachodnich oraz z państw UE.

Przemówienie przewodnie wygłosili Szymon Szynkowski vel Sęk, wiceminister Spraw Zagranicznych RP i pełnomocnik Polskiego Rządu ds. Organizacji Szczytu Bałkanów Zachodnich. Minister mówił, że rozwój infrastruktury i sektora energetycznego na Bałkanach Zachodnich jest ważną częścią procesu integracji europejskiej. Podkreślił, że Polska jest w pełni świadoma znaczenia tych połączeń, ponieważ sama przezwyciężyła podobne wyzwania rozwojowe. Minister podkreślił, że Polska zdecydowanie popiera wysiłki na rzecz integracji państw Bałkanów Zachodnich z Unią Europejską.

W trakcie wydarzenia zaprezentowano także raport konferencyjny, który zawiera przekrojowy opis kwestii infrastrukturalnych i energetycznych, a także wpływ głównych podmiotów międzynarodowych na Bałkanach Zachodnich.

Moderatorem panelu poświęconego energetyce był Maciej Zaniewicz – Redaktor portalu Energetyka24.com, który scharakteryzował pokrótce sektor elektroenergetyczny oraz rynek gazu ziemnego i ropy naftowej w regionie Bałkanów Zachodnich.

Vjosa Beqaj – Dyrektor Departamentu Polityki Sektorowej Ministerstwa Integracji Europejskiej (Kosowo) opowiedziała o priorytetach rządu Kosowa w zakresie tworzenia nowych mocy wytwórczych, zarówno z użyciem źródeł konwencjonalnych, jak i odnawialnych. Poinformowała także, że rząd bada możliwości uruchomienia połączeń gazowych, gdyż to państwo obecnie takiej infrastruktury nie posiada. Co do regionalnej współpracy w zakresie energetyki, Pani Beqaj zaznaczyła, że niezbędna jest poprawa koordynacji regionalnej, jeśli państwa regionu chcą wdrożyć prawodawstwo i obowiązki, które wynikają z ram unijnej „Connectivity Agenda”. Według niej problemy w integracji rynków energii wynikają z politycznych zaszłości i poszczególne państwa regionu muszą znaleźć sposób na ich rozwiązanie.

Z kolei Besar Likmeta – Redaktor The Balkan Investigative Reporting Network (Albania) stwierdził, iż w zakresie współpracy regionalnej potrzebny jest „masterplan” dla wszystkich państw Bałkanów Zachodnich. O ile część z nich opiera generację elektryczności na źródłach odnawialnych, o tyle nie zawsze ilość energii generowanej odpowiada zapotrzebowaniu. Stad pojawia się konieczności importu energii elektrycznej, co z kolei powoduje potrzebę podnoszenia jakości i sprawności połączeń międzynarodowych. Stwierdził on tez, że dużym wyzwaniem jest korupcja i niejasność procedur przy prowadzeniu inwestycji za pieniądze podatników. Zwrócił także uwagę na brak opracowań długookresowych i analiz ewentualnych ryzyk z nadmiernej eksploatacji elektrowni wodnych, bardzo popularnych w regionie.

Novak Medenica – Dyrektor Agencji Regulacji Energetyki (Czarnogóra) zwrócił uwagę na koszty generacji energii elektrycznej w krótkim i długim okresie. Energetyka oparta o węgiel jest tańsza niż energia odnawialna, łatwiej jest zwiększać moce wytwórcze za jej pomocą, ale trzeba do jej generacji doliczyć długookresowe koszty środowiskowe oraz zdrowotne. Zwrócił uwagę także na bardzo wysoki udział węgla kamiennego i brunatnego w miksie energetycznym. Przybliżył także publiczności uwarunkowania funkcjonowania sieci elektrycznej w regionie, zarówno techniczne jak i prawne, podkreślając przy tym rolę szczególną rolę operatorów i regulatorów. Na koniec dodał, że jedynie Bośnia i Harcegowina z państw region jest eksporterem netto energii elektrycznej, pozostałe muszą ją importować z zagranicy.

Vladimir Spasic – Dziennikarz “Balkan Green Energy News” (Serbia) zaznaczył, że Bałkany mają uprzywilejowaną pozycję, jeśli chodzi o odnawialne źródła energii. Musi to być wykorzystane do rozwoju regionu i zmniejszenia emisji CO2. Opisał także zapowiedzi serbskiej administracji, iż wprowadzi aukcje, które pozwolą na szybszą rozbudowę energetyki słonecznej i wiatrowej. Zapytany o wykorzystanie gazu ziemnego w regionie stwierdził, że o ile większość Europy uważa błękitne paliwo za dobre źródło energii (przejściowej, używanej przy transformacji energetycznej), to Bałkany Zachodnie mają problem z zagwarantowaniem bezpieczeństwem dostaw tego surowca. Podkreślił także rolę dużych projektów infrastrukturalnych w energetyce regionu takich jak gazociągi TAP, TANAP, czy Turk Stream.

Z kolei Denis Žiško – Koordynator Programowy w The Center for Ecology and Energy (Bośnia i Harcegowina) zwrócił uwagę, że państwa Bałkanów Zachodnich powinny skupić się na rozwijaniu większym stopniu energetyki odnawialnej i prosumenckiej. Argumentował swoje stanowisko potrzebą dekarbonizacji, aby drastycznie zredukować szkodliwe emisje. Według niego region stoi przed poważnym wyborem drogi rozwoju energetyki. Według Mr. Žiško najlepiej skupić się na rozwoju energii odnawialnej, a nie konwencjonalnej, z której i tak w perspektywie kilku dekad trzeba będzie rezygnować. Obecnie Bałkany Zachodnie wymagają potężnych nakładów finansowych w obu przypadkach, jednak według eksperta lepiej od razu inwestować w czystą energię, aby uniknąć potrzeby kolejnych transformacji energetycznych.

W podsumowaniu z prelegentami dyskusji Maciej Zaniewicz wyróżnił trzy główne obszary wyzwań energetycznych na Bałkanach Zachodnich: po pierwsze uzależnienie części państw od węgla, po drugie współpraca regulatorów energii oraz po trzecie spójne koordynowanie międzypaństwowych połączeń energetycznych, zarządzanych przez operatorów sieci przesyłowych.

Źródło: Warsaw Institute