Ukraina poza Trójmorzem. Polska polityka wschodnia wypływa na nieznane wody [ANALIZA]

Trójmorze zamiast Międzymorza

Obecne władze Polski zdają sobie sprawę ze słabości idei Międzymorza, która stała się po objęciu przez nie władzy sztandarowym hasłem polskiej polityki zagranicznej.

• Trudno było lansować koncepcję tworzenia środkowoeuropejskiego bloku państw, mającego równoważyć potencjał Niemiec i Rosji, skoro jego łączne PKB było i tak niższe od każdego z tych krajów. W efekcie główny zamysł integracyjny był w zasadzie pozbawiony sensu.

• Jeszcze gorzej wyglądały szanse na jakąkolwiek integrację Międzymorza. Państwa pomiędzy Adriatykiem, Bałtykiem i Morzem Czarnym dzieli niemal wszystko, nie licząc trudnej historii w cieniu wielkich potęg. Jakakolwiek koordynacja tych podmiotów jest więc możliwa jedynie na bardzo podstawowym poziomie, o czym świadczą znikome efekty ponad dwóch dekad istnienia najbardziej zaawansowanej formy integracji w regionie tj. Grupy Wyszehradzkiej. Czołowe państwo Międzymorza, Polska, o potencjale porównywalnym do niemieckiego landu Bawaria, nie jest w stanie wziąć na siebie roli integratora i zmienić tego stanu rzeczy.

• Do tych dwóch czynników (braku odpowiedzi, jaki sens ma Międzymorze i jak je zintegrować) należy dodać jeszcze trzeci. Dość szybko w przestrzeni informacyjnej hasło to zostało wykorzystane przez Rosję do toczonej z Zachodem wojny informacyjnej. Ukazywano więc polską koncepcję, jako próbę budowania własnej strefy wpływów i emancypacji od Unii Europejskiej.

Zapewne z tych powodu w kręgach eksperckich zbliżonych do rządu postanowiono przebudować koncepcję Międzymorza na bardziej przystającą do naszych czasów i potrzeb państwa. Tak narodziło się hasło Trójmorza, a więc projektu już nie politycznego, ale gospodarczego, w dodatku zorientowanego na Unię Europejską. Przy jej wsparciu finansowym Europa Środkowa miała się po ćwierć wieku zacząć wyrywać z rosyjskiej strefy wpływów. Trójmorze nabrało bowiem charakteru infrastrukturalnego. Przy czym prym zaczęły w tej inicjatywie odgrywać nie kwestie dróg, czy połączeń kolejowych, ale szeroko rozumiana integracja energetyczna, skutkująca ograniczeniem wpływów gospodarczych Rosji. Jaki będzie wynik działań związanych z Trójmorzem? Czas pokaże, ale już dziś warto zwrócić uwagę na pierwsze, nieoczywiste, skutki tego projektu.

Zobacz także: Rosyjskie pieniądze za umowę gazową? Wraca sprawa kontraktu jamalskiego [KOMENTARZ]

Polsko-ukraiński klincz

Zrezygnowanie z politycznego charakteru Międzymorza na rzecz infrastrukturalnego zamysłu Trójmorza wpłynęło na Ukrainę. Kraj ten pełnił kluczową rolę w pierwszej ze wspomnianych koncepcji, natomiast w drugiej nie znaleziono dla niego miejsca. Nie sądzę by miało się to zmienić z kluczowego powodu – energetyczna kompatybilność Ukrainy z polską wizją Trójmorza (a właściwie polskim interesem narodowym) jest dyskusyjna.

• Kraj nad Dnieprem nie jest zainteresowany importem polskiego węgla. Kwestia modernizacji ukraińskich elektrowni opalanych antracytem tak by mogły korzystać z surowca z Lubelszczyzny, czy Śląska nie doszła do skutku mimo, że ówczesna premier Ewa Kopacz sugerowała, że środki na ten cel będą pochodzić z pożyczki na 100 mln euro, jaką otrzymała od Polski Ukraina na ten cel.
  
  
• Nasz kraj nie jest zainteresowany kupnem bloków Chmielnickiej Elektrowni Atomowej na Ukrainie i restytucją połączenia Chmielnicki-Rzeszów. Polsko-ukraińska integracja energetyczna mogłaby zwiększyć import energii do południowej części Rzeczpospolitej i zagrozić rentowności górnictwa.
  
  
• Teoretycznie kraj nad Dnieprem stanowi centralny element budowy polskiego hubu gazowego. W praktyce Polska nie jest zainteresowana magazynowaniem swojego gazu na Ukrainie (ze względu na jego niestabilność), a także obawia się wzrostu wydobycia błękitnego paliwa w tym kraju. Mogłoby to bowiem uniemożliwić realizację planów eksportowych związanych z terminalem LNG w Świnoujściu, czy gazociągiem Baltic Pipe.

• Polska nie jest zainteresowana realizacją ropociągu Odessa-Brody-Płock. Polskie firmy paliwowe chcą rozwijać naftoport w Gdańsku i nie wierzą w opłacalność importu surowca przez Ukrainę.

Okazuje się więc, że stanowiące trzon koncepcji Trójmorza kwestie energetyczne, są raczej rozbieżne w zakresie interesów Polski i Ukrainy, mimo, że na poziomie informacyjnym przedstawia się to inaczej. Logiczną konsekwencją tej konstatacji jest niezaproszenie władz w Kijowie do partycypacji w czołowym projekcie polskiej polityki zagranicznej (a właściwie wschodniej). Może to rodzić ciekawe implikacje.

Prymat biznesu (Trójmorze) nad geopolityką (Międzymorze) ma zabezpieczyć doraźne interesy ekonomiczne władz w Warszawie. Może (choć nie musi) odbyć się to kosztem zaspokojenia trosk związanych z bezpieczeństwem. Polska polityka wschodnia wypływa na nieznane wody.

Zobacz także: Nord Stream 2 nie powstanie? 3 kluczowe przeszkody [ANALIZA]

Co dalej?

Realizacja idei Międzymorza jak zaznaczono na początku tekstu była skazana na niepowodzenie. Przekucie jej w Trójmorze wydaje się słuszne. Kontrowersyjne jest jednak zawężenie tej koncepcji do aspektu ekonomicznego. Czy to świadome działanie władz polskich zabezpieczających własne interesy (rozbieżne z ukraińskimi wbrew lansowanym w przestrzeni medialnej tezom)? A może jedynie wypadkowa nacisku Unii Europejskiej, która nie chciała drażnić Rosji kolejnym projektem geopolitycznym wymierzonym w obszary, które Moskwa uważa za własną strefę wpływów? Wszak ekspansja Partnerstwa Wschodniego zakończyła się euromajdanem, a w efekcie aneksją Krymu.

Dziś trudno jeszcze wyrokować, jakie skutki dla Polski przyniesie wyrugowanie Ukrainy z projektu Trójmorza. Czy zabezpieczając własne interesy ekonomiczne sprzedano Kijów? Nie można przecież wykluczyć, że wpływ rozbieżności polsko-ukraińskich interesów energetycznych wpłynie negatywnie na integrację Ukrainy z Unią Europejską. W efekcie skorzysta na tym Rosja utrzymując ten kraj w swojej ekonomicznej strefie wpływów. Być może w przyszłości będzie to rzutować na rozciągnięcie tej zależności w aspekcie politycznym.

A może wręcz przeciwnie – na Ukrainie będziemy mieli do czynienia ze status quo, a Warszawa wyzwoli się z paradygmatu: „należy pomagać Ukraińcom za wszelką cenę”?

Czas pokaże. To co nie ulega wątpliwości to fakt, że polska polityka wschodnia ulega przedefiniowaniu.

Zobacz także: Prawne aspekty Trójmorza