NIK pozytywnie o zapasach paliw w Polsce

Organy administracji rządowej w okresie objętym kontrolą (1stycznia 2015 do 30 czerwca 2016 r.) prawidłowo wywiązywały się z obowiązku monitorowania i nadzorowania systemu zapasów interwencyjnych ropy naftowej i produktów naftowych oraz obowiązkowych zapasów gazu ziemnego. Również przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w zakresie produkcji paliw oraz handlowcy zajmujący się przewozem paliw płynnych i gazowych oraz przedsiębiorcy świadczący usługi magazynowe, realizowali zadania tworzenia i utrzymywania zapasów paliw oraz magazynowania paliw i zarządzania instalacjami magazynowymi.

Aktualny stan dostępnej pojemności instalacji magazynowych oraz infrastruktury towarzyszącej zapewnia przechowywanie zapasów ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego w wielkościach wymaganych obowiązującymi przepisami. Spełnione są także wymagania ustawowe w zakresie dostępności paliw tj. uwalniania całości zgromadzonych zapasów interwencyjnych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa lub w przypadku konieczności wypełnienia zobowiązań międzynarodowych.

Poziom zapasów interwencyjnych ropy naftowej i paliw naftowych (w przeliczeniu na ekwiwalent ropy naftowej) na dzień 31 marca 2016 r. wynosił 6 677 tys. ton. Poziom tych zapasów zaspokajał zapotrzebowanie na paliwa ciekłe na poziomie 104 dni importu netto ropy naftowej i produktów naftowych wobec 90 dni wymaganych na mocy ustawy o zapasach. Dodatkowo, zapasy handlowe ropy naftowej i paliw naftowych (1 714 tys. ton) stanowiły zabezpieczenie na 27 dni. Natomiast zapasy obowiązkowe gazu ziemnego wysokometanowego (utrzymywane jedynie przez PGNiG SA.), w okresie od 1 października 2015 r. do 31 marca 2016 r. wynosiły od 836 mln m³ do 815 mln m³. Wielkości te odpowiadały co najmniej 30 dniom średniego dziennego przywozu i były zgodne z wymogami ustawy o zapasach.

Minister Gospodarki (od 27 listopada 2015 r. Minister Energii) prawidłowo monitorował i nadzorował system zapasów interwencyjnych ropy naftowej i produktów naftowych oraz zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, prowadząc okresowe analizy stanu tych zapasów, ich struktury oraz miejsca magazynowania.Organy administracji rządowej wywiązywały się z obowiązków kontroli tworzenia i utrzymywania zapasów paliw oraz kontroli świadczenia usług magazynowania. Działania organów administracji rządowej polegały także na opracowaniu wytycznych niezbędnych dla opracowania procedur postepowania przez przedsiębiorców w sytuacji zakłóceń na rynku paliw.

Wypracowany przez administrację rządową system monitoringu zapewniał pełną wymianę informacji m.in. w odniesieniu do rzeczywistej wielkości zapasów interwencyjnych ropy naftowej i paliw, struktury, lokalizacji i własności tych zapasów, a także zapasów obowiązkowych gazu ziemnego. Prezesi Agencji Rezerw Materiałowych i Urząd Regulacji Energetyki posiadali niezbędną wiedzę na temat magazynów, ich parametrów technicznych oraz związanych z tymi magazynami systemów przesyłowych i transportowych.

Choć ogólna ocena NIK, której fragmenty przytoczono powyżej, jest pozytywna, to Izba wskazała także dwa obszary, w których stwierdzono nieprawidłowości. Kontrolerzy podkreślili jednak, że nie mają one istotnego wpływu na bieżące funkcjonowanie systemu zapasów interwencyjnych ropy naftowej i produktów naftowych oraz zapasów obowiązkowych gazu ziemnego.

W toku kontroli stwierdzono nieprawidłowości niemającezidentyfikowano nieprawidłowości dotyczące m.in. funkcjonowania kontroli zarządczej zarówno w Ministerstwie Gospodarki, jak i w będącym jego następcą Ministerstwie Energii. W szczególności dotyczyło to wydawania przez MG decyzji o zwolnieniu z obowiązku utrzymywania zapasów (10 decyzji w roku 2015), bez przedstawiania kopii przedwstępnych umów sprzedaży zawartych z dostawcą gazu ziemnego, wymaganych od wnioskodawców ubiegających się o zwolnienie z utrzymywania zapasów gazu ziemnego, posiadających jedynie promesę koncesji na obrót gazem ziemnym z zagranicą. Sytuacja ta powodowała nierówne traktowanie podmiotów na krajowym rynku gazu i jednocześnie prowadziła do zmniejszenie ilości zapasów obowiązkowych gazu ziemnego. Ponadto umożliwiano dużym odbiorcom przemysłowym nabywającym gaz ziemny dla własnych potrzeb, prowadzenie działalności bez obowiązku utrzymywania zapasów.

Ponadto, dwa kluczowe podmioty działające na rynku paliw tj. PKN ORLEN SA i PERN SA nie uzgodniły procedur postepowania w tym sposobu korzystania z systemów przesyłowych należących do PERN SA. Przekazana w 2015 r. do Ministerstwa Gospodarki procedura w PKN ORLEN SA. w sytuacji kryzysowej na rynku paliw, nie zawierała sposobu, trybu oraz zakładanego czasu zapewnienia integralności działania systemów magazynowych oraz przesyłowych co było niezgodne z obowiązującymi wymogami ustawowymi.

W wyniku nowelizacji ustawy o zapasach, która weszła w życie 2 września 2016 r., dokonano uporządkowania spraw związanych z obrotem paliwami ciekłymi i gazem ziemnym - poprzez zniesienie zwolnień z obowiązku utrzymywania zapasów paliw przez małych i średnich przedsiębiorców oraz nałożenie obowiązku utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego na wszystkie podmioty dokonujące przywozu gazu ziemnego od dnia 1 października 2017 r. Ponadto doprecyzowane zostały zasady obliczania opłaty zapasowej obowiązującej producentów będących jednocześnie handlowcami, w przypadku wykorzystania sprowadzonego przez nich paliwa do dokonywanej przez nich produkcji paliw. Wzmocnione zostały kompetencje Prezesa ARM oraz Ministra Energii i Pełnomocnika Rządu do Spraw Strategicznej Infrastruktury Energetycznej - w zakresie kontroli dostępności fizycznej zapasów paliw ciekłych, a także możliwości sprawdzenia integralności infrastruktury magazynowej i związanych z tymi magazynami systemów przesyłowych i transportowych. Został także wprowadzony obowiązek uzyskania zgody Ministra Energii w przypadku planowanej budowy lub rozbiórki gazociągu przesyłowego.

W wystąpieniu pokontrolnym do Ministra Energii, NIK zawarła wniosek o podjęcie, w uzgodnieniu z Pełnomocnikiem Rządu do Spraw Strategicznej Infrastruktury Energetycznej, działań zapewniających doprowadzenie przez spółki PKN ORLEN SA i PERN SA, uzgodnienia procedur postepowania na wypadek zakłóceń w przywozie paliw i wystąpienia awarii w systemie przesyłowym, przetwórczym lub magazynowym ropy naftowej lub paliw. NIK zwróciła się także do Ministra Energii o zapewnienie integralności działania magazynów IKS Solino SA z krajowym systemem przesyłowym zapewniającym niedyskryminacyjne warunki składowania produktów i kontrolę organów państwa nad zapasami interwencyjnymi ropy naftowej i paliw.

Ze względu na nadpłynność finansową Funduszu Zapasów Agencyjnych, zdaniem NIK urealnienia wymaga także wysokość stawek opłaty zapasowej wnoszonych przez producentów i handlowców na FZA. Zgodnie z ustawą o zapasach ich wysokość powinna być zależna od realnych kosztów tworzenia i utrzymywania zapasów agencyjnych (z wyłączeniem gazu płynnego LPG) i od wysokości wpływów z opłaty zapasowej w danym roku kalendarzowym.

W ocenie NIK należy również rozważyć możliwość szybszego zwiększenia ilości zapasów agencyjnych i zmniejszenie ilości zapasów przechowywanych przez przedsiębiorców.

Zobacz także: UOKiK skontrolował paliwa Lotosu

Zobacz także: Rada ds. spółek Skarbu Państwa rozpoczęła działalność