Restart Czystego Powietrza przełożony. Powodem domniemane przekręty

Jak wyjaśnił, wynika to z wniosku o finansowanie programu złożonego do Europejskiego Banku Inwestycyjnego, wobec którego decyzja zapadnie 18 marca.

Wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Robert Gajda uczestniczył w spotkaniu z samorządowcami woj. śląskiego nt. nowej odsłony programu priorytetowego Czyste Powietrze. Potwierdził, że ruszy ona 31 marca br.

Pytany przez dziennikarzy, dlaczego NFOŚiGW nie ogłasza dotąd ostatecznego regulaminu programu, wiceprezes odwołał się do złożonego w lutym wniosku do EBI o 10 mld zł na finansowanie programu (chodzi o pieniądze z Funduszu Modernizacyjnego).

„Jeżeli wystartowaliśmy do EBI o sfinansowanie programu i przedstawiliśmy naszą reformę, to czekamy na decyzję EBI do 18 marca. Ja nie mogę powiedzieć, że mam już coś w programie, jeżeli nie wiem, czy ta instytucja nam to przyjmie, bo może stwierdzić, że coś zmieni. Okazałoby się, że przedstawiłbym, że mam reformę przed decyzją instytucji finansującej” – wyjaśniał Gajda.

Uściślił, że 18 marca zapadnie decyzja EBI o finansowaniu. Następnie jego ostateczny kształt zatwierdzi rada nadzorcza NFOŚiGW, której posiedzenie przewidziano 21 marca. W efekcie dzień później Narodowy Fundusz będzie mógł ogłosić ostateczny kształt nowego Czystego Powietrza.

Pytany, czy tak krótki termin od ogłoszenia regulaminu do rozpoczęcia naboru wniosków nie utrudni instytucjom pracy Gajda zaprzeczył. „Instytucje, które wdrażają Czyste Powietrze wiedzą, jak to pójdzie. W tej chwili diabeł tkwi w szczegółach, bo reforma tego programu już została w większości przedstawiona w grudniu” – podkreślił.

„Są niuanse, o których jeszcze nie mówimy, ale one wynikają właśnie z tego, że czekamy na zatwierdzenie (przez radę nadzorczą, po decyzji EBI – PAP). Pełen przegląd tego programu, jak on będzie wyglądał, już jest przygotowany. Są przygotowane matryce informatyczne, wszystkie instytucje wiedzą, w jaki sposób mają działać. Jeżeli będą zmiany, to małe, kosmetyczne, będzie można je na bieżąco wrzucić i w tym okresie damy radę” – zapewnił wiceprezes.

Pod koniec listopada 2024 r. NFOŚiGW wstrzymał przyjmowanie nowych wniosków do programu, tłumacząc to koniecznością jego reformy i uszczelnienia systemu. Informowano wówczas, że bez zatrzymania przyjmowania nowych wniosków byłoby jeszcze więcej oszukanych osób i wyłudzonych pieniędzy przez nieuczciwych wykonawców. Najwięcej wątpliwości dotyczyło komponentu programu, w ramach którego można było otrzymać najwyższą dotację i zastosować prefinansowanie.

Podejrzewane nadużycia

NFOŚiGW informował w grudniu 2024 r., że złożono do prokuratury zawiadomienie dotyczące kilku firm, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie popełniania przestępstw w ramach programu. Podejrzane umowy miały opiewać na ok. 600 mln zł.

Decyzja o czasowym zatrzymaniu programu została krytycznie przyjęta przez organizacje pozarządowe zajmujące się walką ze smogiem oraz samorządowców. Fundusz zadeklarował, że program w nowej odsłonie wróci 31 marca 2025 r.

Zapowiedziano, że w ramach reformy wprowadzone mają zostać m.in. maksymalne kwoty dotacji jednostkowych dla poszczególnych kategorii kosztów kwalifikowanych i uszczelniony system wypłaty zaliczek dla beneficjentów. Zaliczka w ramach jednej umowy ma być mniejsza niż w dotychczasowej wersji programu.

Prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Mateusz Pindel zaakcentował w środę, że Czyste Powietrze to bardzo ważny program dla woj. śląskiego, które dotąd pod kątem aplikowania o środki programu było liderem: od 2018 r. do katowickiego WFOŚiGW wpłynęły ponad 142 tys. wniosków na ponad 3,8 mld zł.

Pindel podał, że na 167 gmin na terenie woj. śląskiego 140 ma punkty konsultacyjno-informacyjne programu. W nowej jego odsłonie gminy mają pełnić funcje operatorów.