NIK opublikował dotąd niejawny raport o negocjacjach gazowych i budowie terminala LNG

NIK pozytywnie oceniła w nim zapewnienie przez organy państwowe i PGNiG w latach 2006–2011 ciągłości dostaw gazu ziemnego z importu oraz uniknięcie ryzyka niezaspokojenia potrzeb polskich odbiorców. W ocenie uwzględniono fakt, że skuteczność negocjacji w sprawie dostaw gazu była istotnie ograniczona z powodu braku alternatywnych, wobec kierunku rosyjskiego, połączeń polskiego systemu przesyłowego. Nie bez znaczenia dla negocjacji była też monopolistyczna pozycja Gazpromu. Pomimo oceny pozytywnej NIK wskazała wówczas także na nieprawidłowości w działaniach Ministra Gospodarki w zakresie uzgadniania porozumień międzynarodowych w latach 2009–2010.

Najwyższa Izba Kontroli w latach 2011-2013 na wniosek Komisji Skarbu Państwa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 maja 2011 r. przeprowadziła kontrolę zawierania umów gazowych oraz realizacji inwestycji - terminal LNG w Świnoujściu. Kontrolą objęto lata 2006-2011 i skontrolowano Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Skarbu Państwa, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów oraz spółki: PGNiG SA, GAZ-SYSTEM SA i Polskie LNG SA. Informacja pokontrolna została objęta klauzulą „zastrzeżone”. 

Informacja o wynikach kontroli zawierania umów gazowych oraz realizacji inwestycji - terminal LNG w Świnoujściu została opracowana na podstawie dokumentów źródłowych z różnych instytucji, którym kontrolowani w momencie wytworzenia tych materiałów nadali odpowiednie klauzule niejawności. NIK zgodnie z prawem była więc zobowiązana nałożyć klauzulę niejawności na swój raport.

NIK po sporządzeniu raportu w czerwcu 2013 r. przesłała go zgodnie z procedurą do Prezydenta, Premiera, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu oraz właściwych komisji parlamentarnych, w tym do Komisji Skarbu Państwa, która kontrolę zleciła. Tym samym raport zawierający komplet informacji (także tych objętych tajemnicą) był dostępny w trybie niejawnym dla najważniejszych organów państwa oraz dla parlamentarzystów.

Po zakończeniu postępowania arbitrażowego pomiędzy PGNiG a Gazpromem przed Trybunałem Sztokholmskim, dotyczącego m.in. obniżki cen gazu, w listopadzie 2013 r. Prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski polecił sprawdzić czy przesłanki, które zdecydowały o nadaniu Informacji klauzuli niejawności mają trwały charakter, czy też ustały (zgodę na odtajnienie musieliby wyrazić autorzy dokumentów źródłowych (m.in. Ministerstwo Gospodarki), z których dane do swego raportu NIK pozyskała w czasie kontroli).

Kontrolowane podmioty (ministrowie: Gospodarki oraz Spraw Zagranicznych, Szef KPRM oraz Prezes Zarządu PGNiG S.A.), nie wyraziły wówczas zgody na zdjęcie klauzul niejawności z przedmiotowych dokumentów. Zgodę taką wyraził jedynie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Informacje o zdjęciu klauzul z tych dokumentów nie zostały przekazane do NIK także w latach 2014-2017.

W dniu 27 lutego 2017 r. Pełnomocnik Rządu ds. Strategicznej Infrastruktury Energetycznej pan Piotr Naimski zwrócił się do Prezesa NIK o zdjęcie klauzuli „zastrzeżone” z Informacji o wynikach kontroli zawierania umów gazowych oraz realizacji inwestycji - terminal LNG w Świnoujściu. W świetle przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych Prezes NIK zobligowany był odmówić tej prośbie. Jednocześnie Prezes NIK wskazał, że odtajnienie dokumentów wytworzonych w NIK w związku z przedmiotową kontrolą wymagałoby uprzedniego zniesienia klauzuli tajności przez podmioty, które nadały poszczególnym dokumentom źródłowym klauzulę tajności (w tym następcę prawnego Ministra Gospodarki, a także Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów).

Kwestia zniesienia klauzuli tajności z powyższego dokumentu była od ponad roku przedmiotem korespondencji pomiędzy Prezesem NIK a organami administracji rządowej.  W marcu 2017 r. NIK przekazała zainteresowanym podmiotom wykaz dokumentów źródłowych, których odtajnienie warunkowało zniesienie klauzuli tajności z samej Informacji. W toku trwającej korespondencji Prezes NIK był  informowany o znoszeniu, przez Prezesa Rady Ministrów, Szefa KPRM bądź Ministra Energii (następcy prawnego Ministra Gospodarki) klauzul tajności z konkretnych, uprzednio wskazywanych, dokumentów źródłowych. Decydujące pisma w tej sprawie wpłynęły do NIK w maju i w czerwcu 2018 r.

W świetle powyższych okoliczności, po dokonaniu końcowej analizy dokumentacji, wobec ustania ustawowych przesłanek ochrony jako dokumentu niejawnego Informacji o wynikach kontroli zawierania umów gazowych oraz realizacji inwestycji - terminal LNG w Świnoujściu Prezes NIK podjął decyzję o zdjęciu klauzuli zastrzeżone z tego dokumentu.

MZ / NIK